Δραματική επιτάχυνση στην άνοδο της στάθμης των ωκεανών

Του Κοσμά Ζακυνθινού

kzakinthinos@pegasus.gr

Με μεγαλύτερους ρυθμούς από τις αρχικές εκτιμήσεις των επιστημόνων ανεβαίνει η στάθμη των θαλασσών παγκοσμίως, στο διάστημα των τελευταίων δύο δεκαετιών, απειλώντας τη βιωσιμότητα των οικοσυστημάτων.

Σύμφωνα με στοιχεία έρευνας, μετά το 1990, η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται πολύ πιο γρήγορα από τις έως τώρα εκτιμήσεις, εξαιτίας του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής. Μάλιστα, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές των πανεπιστημίων Χάρβαρντ και Ράτγκερς, με επικεφαλής της έρευνας την Κάρλινγκ Χέι και τον Έρικ Μόροου, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», μέχρι το 1990 υπήρχε υπερεκτίμηση της ανόδου της στάθμης των υδάτων. Συγκεκριμένα, ενώ οι επιστήμονες πίστευαν ότι η άνοδος σχεδόν καθ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα ήταν μεταξύ 1,5 και 1,8 χιλιοστών ετησίως, η νέα εκτίμηση μειώνει κατά περίπου 30% τη μέση ετήσια αύξηση μεταξύ 1901-1990 στο 1,2 χιλιοστό. Πρόκειται για μια τεράστια διαφορά στην εκτίμηση του όγκου του νερού που θεωρείτο ότι είχε χυθεί στις θάλασσες. Με βάση τη νέα εκτίμηση, έως το 1990 χύθηκε στους ωκεανούς πολύ λιγότερο νερό, όσο θα χωρούσε σε τρία δισεκατομμύρια πισίνες Ολυμπιακών διαστάσεων.

Ωστόσο, μετά το 1990 και μέχρι σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά και έως τώρα υπήρχε υποεκτίμηση της ανόδου της στάθμης. Σύμφωνα με τη νέα εκτίμηση, που βασίζεται σε μια πιο εξελιγμένη μεθοδολογία, οι ωκεανοί και οι θάλασσες ανεβαίνουν πλέον με ρυθμό περίπου 3 χιλιοστών ανά έτος.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, οι περισσότεροι πάγοι του πλανήτη λιώνουν σταδιακά λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας και τα νερά τους χύνονται στις θάλασσες. Στην άνοδο της στάθμης συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως η αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας (που έχει ως συνέπεια να απορροφούν θερμότητα οι ωκεανοί και έτσι να φουσκώνουν), οι αλλαγές στα ωκεάνια ρεύματα, ακόμη και το συνεχιζόμενο λιώσιμο των πάγων μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων.

Δραματική επιτάχυνση στην άνοδο της στάθμης των ωκεανών 

Ανησυχητικές εκτιμήσεις

Η νέα μελέτη αναμένεται να οδηγήσει σε ακριβέστερες -και ίσως πιο ανησυχητικές- εκτιμήσεις για το πόσο μπορεί να ανέβει η μέση στάθμη των θαλασσών έως το τέλος του αιώνα μας. Η έως τώρα εκτίμηση ήταν ότι αν τα αέρια του θερμοκηπίου συνεχίσουν να συσσωρεύονται στην ατμόσφαιρα με τον ίδιο υψηλό ρυθμό, τότε η στάθμη μπορεί να αυξηθεί έως ένα μέτρο μέχρι το 2100. Αν αυτό όντως συμβεί, θα αποτελέσει σοβαρή απειλή για τις παράκτιες πόλεις και περιοχές του πλανήτη.

Σύμφωνα με την τελευταία επίσημη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), η μέση παγκόσμια άνοδος της στάθμης των θαλασσών θα κυμανθεί από 52 έως 98 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα μας, αν οι εκπομπές διοξειδίου παραμείνουν υψηλές, ενώ η άνοδος της στάθμης θα περιοριστεί στα 28 έως 61 εκατοστά μέχρι το 2100, αν οι εκπομπές αερίων ρύπων μειωθούν. Όμως, μετά τις εκτιμήσεις της νέας αμερικανικής έρευνας, δεν αποκλείεται η άνοδος των υδάτων τελικά να ξεπεράσει ακόμη και το ένα μέτρο.

Δραματική επιτάχυνση στην άνοδο της στάθμης των ωκεανών 

Παραλιακές περιοχές

Σύμφωνα με τα στοιχεία μελετών, η στάθμη της θάλασσας αναμένεται να αυξηθεί τουλάχιστον ένα μέτρο από το αναπόφευκτο λιώσιμο των μεγάλων παγετώνων της δυτικής Ανταρκτικής, καθώς επιταχύνεται η τήξη τους υπό την επήρεια της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Μάλιστα, όπως έχουν επισημάνει στα συμπεράσματα τους δύο ξεχωριστές μελέτες, η άνοδος του επιπέδου των ωκεανών είναι πλέον γεγονός. Η πρώτη μελέτη βασίζεται σε δεδομένα που συλλέχθηκαν από παρατηρήσεις σαράντα χρόνων και δείχνουν ότι η υποχώρηση των μεγαλύτερων παγετώνων της θάλασσας Άμουνδσεν στη δυτική Ανταρκτική «έφθασε σε σημείο χωρίς επιστροφή», όπως επισήμανε ο δρ. Έρικ Ρίγκνοτ, ειδικός στους παγετώνες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ίρβιν και της Nasa, ο κυριότερος συντάκτης της έρευνας αυτής που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Geophysical Research Letters, της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης.

Το λιώσιμο των έξι μεγαλύτερων παγετώνων της περιοχής αυτής, Πάιν Αϊλαντ, Θουέιτς, Χέινς, Σμιθ, Ποπ και Κόλερ, συντείνει ήδη σε μεγάλο βαθμό στην άνοδο του επιπέδου των ωκεανών, απελευθερώνοντας σχεδόν τόσο πάγο ετησίως στον ωκεανό όσο όλη η παγονησίδα της Γροινλανδίας. Περιέχουν αρκετό νερό για να αυξηθεί το επίπεδο της στάθμης των ωκεανών κατά 1,2 μέτρο και λιώνουν πιο γρήγορα από τον ρυθμό που προέβλεπαν οι περισσότεροι επιστήμονες.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας έως ένα μέτρο θα «πνίξει» παραλιακές περιοχές

Η τήξη αυτή επίσης πιθανόν να αποσταθεροποιήσει άλλες πλάκες πάγου από αυτή την πλευρά της Ανταρκτικής και ενδεχομένως να προκαλέσει μια αύξηση τριών μέτρων και πλέον συνολικά της στάθμης των ωκεανών τους προσεχείς αιώνες, όπως εκτιμούν οι επιστήμονες.

Ανοδος στάθμης

Σύμφωνα με τον δρα Ρίγκνοτ, η κατάσταση απαιτεί την αναθεώρηση προς τα πάνω των προβολών της Διακυβερνητικής Ομάδας των ειδικών για την εξέλιξη του Κλίματος (Giec), σύμφωνα με την οποία η στάθμη των ωκεανών μπορεί να αυξηθεί κατά 90 εκατοστά μέχρι το τέλος του αιώνα εάν δεν ληφθούν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πλήττοντας δεκάδες εκατομμύρια κατοίκους των παράκτιων περιοχών.

Η επιτάχυνση της ροής του νερού και η υποχώρηση των παγετώνων στο βραχώδες υπόστρωμα αλληλο-ενισχύονται, εξηγούν οι ερευνητές. Με την τήξη τους, οι παγετώνες επεκτείνονται και το πάχος τους μειώνεται, κάτι που μειώνει τη μάζα τους και τους χωρίζει όλο και περισσότερο από το βραχώδες υπόστρωμα, ενώ τους αφήνει να συρθούν ταχύτερα. «Η κατάρρευση μαζών πάγου από αυτή την πλευρά της Ανταρκτικής δείχνει επίσης μη αναστρέψιμη», εκτιμά ο καθηγητής Ρίγκνοτ, επισημαίνοντας πως «το γεγονός ότι η υποχώρηση των παγετώνων σημειώνεται ταυτόχρονα σε μια τεράστια περιοχή οδηγεί στη σκέψη ότι το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε μια μόνο αιτία: μια υπερθέρμανση του νερού του ωκεανού στην οποία επιπλέει ένα μέρος αυτών των μαζών πάγου».

Η δεύτερη μελέτη, που φιλοξενήθηκε στην αμερικανική επιθεώρηση Science, επικεντρώθηκε στον παγετώνα Θουέιτς, το μεγαλύτερο όγκο πάγου της δυτικής Ανταρκτικής, πλάτους 120 χλμ. Οι ερευνητές κατάρτισαν λεπτομερείς τοπογραφικούς χάρτες και χρησιμοποίησαν ένα περίπλοκο μοντέλο πληροφορικής που δείχνει ότι ο παγετώνας αυτός άρχισε ήδη να διαλύεται. Ο παγετώνας Θουέιτς κατά συνέπεια πιθανόν θα εξαφανιστεί ύστερα από μερικούς αιώνες, αυξάνοντας τη στάθμη των ωκεανών κατά σχεδόν 60 εκατοστά, όπως προβλέπουν οι συντάκτες των εργασιών. «Η μελέτη αυτή παρέχει μια εκτίμηση ποσοστών με τα οποία ο παγετώνας εξαφανίζεται στον ωκεανό», διευκρινίζει ο Ιαν Τζούγκιν, ειδικός για τους παγετώνες στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ένας από τους συντάκτες της έρευνας αυτής. «Οι προσομοιώσεις στο μοντέλο μας δείχνουν μια επιτάχυνση στο μέλλον χωρίς να είναι ορατός κάποιος τρόπος σταθεροποίησης», εξηγεί. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, η κατάρρευση του παγετώνα Θουέιτς μπορεί να σημειωθεί το νωρίτερο σε 200 χρόνια και το αργότερο σε τουλάχιστον 1.000 χρόνια, ανάλογα με την ταχύτητα της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ωστόσο, η πιο πιθανή εκδοχή προσδιορίζει την κατάρρευση σε 200 με 500 χρόνια, διευκρινίζει ο Ιαν Τζούγκιν, προσθέτοντας πως «όλες οι προσομοιώσεις μας δείχνουν ότι η τήξη του παγετώνα θα αυξάνει το επίπεδο της στάθμης του ωκεανού κατά τουλάχιστον ένα χιλιοστό ετησίως επί 200 χρόνια, πριν αρχίσει να διασπάται και να εξαφανίζεται».

Σε ορισμένα μέρη, ο παγετώνας Θουέιτς χάνει αρκετά μέτρα ύψους ετησίως, ενώ είχε γνωρίσει μια περίοδο σχεδόν σταθεροποίησης έως το 2006, πριν από τη μετατόπισή του προς τον ωκεανό με ταχύτητα 0,8 χλμ. ετησίως, δηλαδή με ρυθμό 33% ταχύτερο σε σχέση με προηγουμένως, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας έως ένα μέτρο θα «πνίξει» παραλιακές περιοχές

Η τοπογραφία του παγετώνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ice­Bridge» της Nasa για τη μέτρηση του ύψους του και για τον προσδιορισμό της κατάστασής του και της τήξης του.