Το Ε’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε νόμιμο –με ορισμένες επισημάνσεις– το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την έγκριση του Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), το οποίο αφορά την αντιστάθμιση των κινήτρων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ).
Η γνωμοδότηση του ΣτΕ δημοσιεύθηκε σήμερα, έπειτα από την κατάθεση του σχεδίου διατάγματος για νομοπαρασκευαστική επεξεργασία, κατόπιν των αποφάσεων της Ολομέλειας (146–149/2025).
Όπως διευκρινίζεται στην ανακοίνωση, ο μηχανισμός αφορά κυρίως οικοδομικές άδειες που έχουν ήδη ακυρωθεί με δικαστικές αποφάσεις ή είχαν προσβληθεί έως τις 11 Δεκεμβρίου 2024. Οι άδειες αυτές εμπίπτουν στην αντισυνταγματικότητα που διαπιστώθηκε από το Δικαστήριο και υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να ακυρωθούν, εκτός αν ενταχθούν στη νέα ρύθμιση.
Ο μηχανισμός προβλέπει τη δημιουργία του ΕΣΠΙΑΠ, το οποίο χρηματοδοτείται μέσω των ποσών του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου που καταβάλλουν οι ενδιαφερόμενοι ιδιοκτήτες. Προβλέπεται επίσης η επανέκδοση οικοδομικών αδειών, με διαφορετική διαδικασία ανάλογα με το αν έχει ολοκληρωθεί ή όχι ο φέρων οργανισμός του κτιρίου.
Το σχέδιο ορίζει ότι τα μέτρα περιβαλλοντικού ισοδυνάμου επιλέγονται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας ή δήμου (για Αθήνα και Θεσσαλονίκη), κατόπιν περιβαλλοντικού προελέγχου ή, όπου απαιτείται, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ επανέλαβε τη νομολογία του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία ο νομοθέτης μπορεί να θεσπίσει νέους γενικούς κανόνες για έννομες σχέσεις που έχουν ήδη κριθεί δικαστικά, εφόσον αυτοί δεν αφορούν μεμονωμένες περιπτώσεις. Έτσι, το νέο σύστημα κρίθηκε συμβατό με το Σύνταγμα, καθώς η επανέκδοση των οικοδομικών αδειών βασίζεται σε νέο νομοθετικό πλαίσιο με αντικειμενικά και απρόσωπα κριτήρια, όπως η ολοκλήρωση του φέροντος οργανισμού.
Ωστόσο, το ΣτΕ τόνισε ότι για την επανέκδοση των αδειών απαιτείται περιβαλλοντικός προέλεγχος ή, αν χρειάζεται, στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ανάλογα με την κλίμακα του σχεδίου.
Με την απόφαση 135/2025 (που θα δημοσιευθεί σύντομα), το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ ενέκρινε ως νόμιμο και συνταγματικό το Προεδρικό Διάταγμα για το ΕΣΠΙΑΠ, κρίνοντας ότι βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία με το πνεύμα των αποφάσεων της Ολομέλειας. Πριν από την έκδοση κάθε οικοδομικής άδειας, θα απαιτείται προέλεγχος, ενώ το ύψος του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, η διαδικασία και οι υπόχρεοι καταβολής του θα καθορίζονται με σαφήνεια.
Τα ποσά θα κατατίθενται σε ειδικό λογαριασμό του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και θα διατίθενται αποκλειστικά στους δήμους για δράσεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης.
Ουσιαστικά, το δικαστήριο καθορίζει πώς θα λειτουργήσει πλέον ο ΝΟΚ, μετά τη συμμόρφωση της Κυβέρνησης στις διατάξεις που είχαν κριθεί αντισυνταγματικές πριν από μερικούς μήνες.
Συγκεκριμένα, η ανακοίνωση του ΣτΕ έχει ως εξής:
«Με το 135/2025 πρακτικό επεξεργασίας του Ε΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας (Προέδρος: Ρ. Γιαννουλάτου, Σύμβουλος, Εισηγητής: Α. Σκούφαλος. Πάρεδρος) κρίθηκε νόμιμο σχέδιο προεδρικού διατάγματος, το οποίο καταρτίστηκε ύστερα από τις 146-149/2025 αποφάσεις της Ολομελείας του Δικαστηρίου σχετικά με την αντισυνταγματικότητα του συστήματος κινήτρων του ΝΟΚ. Το σχέδιο διατάγματος καταρτίστηκε σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 5197/2025, με το άρθρο 68 του οποίου θεσπίστηκε μηχανισμός περιβαλλοντικού ισοδυνάμου για την αντιμετώπιση της χρήσης κινήτρων και προσαυξήσεων βάσει οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί πριν από την έκδοση των παραπάνω ακυρωτικών αποφάσεων του Δικαστηρίου. Πρόκειται, ιδίως, για τις οικοδομικές άδειες που είτε έχουν ακυρωθεί με δικαστική απόφαση είτε είχαν προσβληθεί μέχρι την 11.12.2024, άρα καταλαμβάνονται από την αντισυνταγματικότητα που διέγνωσε το Δικαστήριο και είναι πολύ πιθανό να ακυρωθούν.
Ο μηχανισμός περιλαμβάνει Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), το οποίο χρηματοδοτείται από ποσά περιβαλλοντικού ισοδυνάμου που καταβάλλουν οι ενδιαφερόμενοι, και επανέκδοση των οικοδομικών αδειών με διαδικασία που διαφοροποιείται ανάλογα με το αν έχει ολοκληρωθεί ή όχι ο φέρων οργανισμός της οικοδομής. Ο μηχανισμός περιλαμβάνει την επιλογή των καταλληλότερων μέτρων περιβαλλοντικού ισοδυνάμου από αυτά που προβλέπει ο ν. 5197/2025 (άρθρο 68 παρ. 2) σε επίπεδο δημοτικής ενότητας ή, για τα μητροπολιτικά συγκροτήματα Αθήνας και Θεσσαλονίκης, δήμου, τούτο δε βάσει περιβαλλοντικού προελέγχου ή, εφόσον συντρέχει περίπτωση, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Το Ε΄ Τμήμα, επαναλαμβάνοντας νομολογία του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, δέχθηκε ότι, στην περίπτωση εννόμων σχέσεων που έχουν κριθεί αμετακλήτως με δικαστικές αποφάσεις, ο νομοθέτης δεν κωλύεται να ρυθμίσει και πάλι τις σχέσεις αυτές με νέους κανόνες δικαίου, εφόσον αυτοί έχουν γενικό χαρακτήρα και δεν ρυθμίζουν μεμονωμένη σχέση. Κατά συνέπεια, το προπεριγραφόμενο σύστημα, που εισήχθη μετά την έκδοση των παραπάνω ακυρωτικών αποφάσεων του Δικαστηρίου, κρίθηκε ως συμβατό με το Σύνταγμα, διότι η, τυχόν, επανέκδοση των παραπάνω οικοδομικών αδειών θα είναι προϊόν νέου διαφορετικού νομοθετικού καθεστώτος, το οποίο δεν αποσκοπεί στην επίλυση συγκεκριμένης διαφοράς, αλλά στη θέσπιση γενικής και αφηρημένης ρύθμισης με κριτήρια αντικειμενικά (ολοκλήρωση ή μη φέροντος οργανισμού κ.λπ.) και απρόσωπα.
Κρίθηκε, όμως, ότι, κατά την έννοια των εξουσιοδοτικών διατάξεων, η, τυχόν, επανέκδοση των παραπάνω οικοδομικών αδειών προϋποθέτει την ολοκλήρωση περιβαλλοντικού προελέγχου του σχεδίου, που εκπονείται, κατά τα προαναφερόμενα, σε τοπικό επίπεδο, ή, εάν χρειάζεται, στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων».
eleftherostypos.gr
