Είμαστε σε τροχιά Χειμερινού Ηλιοστασίου που σηματοδοτεί την έναρξη της πιο κρύας εποχής του χρόνου.
Όλα είναι έτοιμα για την έλευση του Χειμερινού Ηλιοστασίου 2025 την προσεχή Κυριακή 21 Δεκεμβρίου όπου θα βιώσουμε την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Από την Κυριακή και μετά, αρχίζει η διάρκεια της ημέρας να μεγαλώνει, με αποτέλεσμα να μικραίνει η νύχτα. Ο Ήλιος θα περάσει το χειμερινό ηλιοστάσιο και θα ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά στον ουρανό. Όλα αυτά θα συνεχίσουν να συμβαίνουν μέχρι την εαρινή ισημερία.
Αξίζει να επισημανθεί ότι κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο η Γη φτάνει στο σημείο που ο άξονας περιστροφής είναι πιο κατηφορικός σε σχέση με τον Ήλιο. Το βόρειο ημισφαίριο είναι πιο μακριά από τον Ήλιο, με τις ακτίνες να φτάνουν υπό μικρότερη γωνία, με αποτέλεσμα η μέρα να είναι μικρότερη και η νύχτα μεγαλύτερη. Παράλληλα, σηματοδοτείται η αρχή του χειμώνα. Αντίστροφα, στο Νότιο Ημισφαίριο παρατηρείται η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου και ορίζεται ως επίσημη έναρξη Καλοκαιριού.
Η σημασία του Χειμερινού Ηλιοστασίου 2025
Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο. Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο ψηλότερο ή στο χαμηλότερο σημείο (ετήσιο) του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης. Η ημέρα του ηλιοστασίου είναι είτε η μεγαλύτερη (το Καλοκαίρι-Θερινό ηλιοστάσιο) είτε η μικρότερη (το Χειμώνα-Χειμερινό ηλιοστάσιο) μέρα του έτους. Αυτό ισχύει για όλες τις περιοχές της γης εκτός από τους Τροπικούς.
Τι είναι το ηλιοστάσιο;
Καθώς η Γη ταξιδεύει γύρω από τον ήλιο, το κάνει υπό γωνία, με αποτέλεσμα η θερμότητα και το φως του ήλιου να πέφτουν άνισα στο βόρειο και στο νότιο μισό του πλανήτη για το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Τα ηλιοστάσια σηματοδοτούν τις ώρες κατά τις οποίες η κλίση της Γης προς ή μακριά από τον ήλιο βρίσκεται στο μέγιστο. Αυτό σημαίνει ότι τα ημισφαίρια λαμβάνουν πολύ διαφορετικές ποσότητες ηλιακού φωτός — και οι ημέρες και οι νύχτες είναι στο μέγιστο βαθμό άνισες.
Κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο του Βόρειου Ημισφαιρίου, το άνω μισό της Γης βρίσκεται στη μέγιστη κλίση του από τον ήλιο, με αποτέλεσμα τη μικρότερη ημέρα και τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Το χειμερινό ηλιοστάσιο μπορεί να πέσει μεταξύ 20 και 23 Δεκεμβρίου, φέτος είναι την Κυριακή, 21 Δεκεμβρίου.
Το αντίθετο συμβαίνει σε ένα θερινό ηλιοστάσιο στο Βόρειο Ημισφαίριο: Το άνω μισό της Γης γέρνει προς τον ήλιο, δημιουργώντας τη μεγαλύτερη ημέρα και τη μικρότερη νύχτα του χρόνου. Αυτό το ηλιοστάσιο πέφτει μεταξύ 20 και 22 Ιουνίου.
Τι είναι η ισημερία;
Κατά τη διάρκεια της ισημερίας, ο άξονας της Γης και η τροχιά της ευθυγραμμίζονται έτσι ώστε και τα δύο ημισφαίρια να λαμβάνουν ίση ποσότητα ηλιακού φωτός. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά την ισημερία, η μέρα και η νύχτα διαρκούν σχεδόν το ίδιο χρονικό διάστημα, αν και μπορεί να υπάρχει αναντιστοιχία μερικών επιπλέον λεπτών, ανάλογα με το πού βρίσκεται κανείς στον πλανήτη.
Η φθινοπωρινή ισημερία στο Βόρειο Ημισφαίριο μπορεί να συμβεί μεταξύ 21 και 24 Σεπτεμβρίου, ανάλογα με το έτος. Η εαρινή ισημερία μπορεί να συμβεί μεταξύ 19 και 21 Μαρτίου. Ενώ οι αστρονομικές εποχές εξαρτώνται από το πώς κινείται η Γη γύρω από τον ήλιο, οι μετεωρολογικές εποχές ορίζονται από τον καιρό.
Οι μετεωρολόγοι χωρίζουν το έτος σε τρίμηνες εποχές με βάση τους ετήσιους κύκλους θερμοκρασίας. Με βάση αυτό το ημερολόγιο, η άνοιξη ξεκινά την 1η Μαρτίου, το καλοκαίρι την 1η Ιουνίου, το φθινόπωρο την 1η Σεπτεμβρίου και ο χειμώνας την 1η Δεκεμβρίου.
Το ηλιοστάσιο στη λαογραφία
Ο Ήλιος λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι λαοί καθιέρωσαν προς τιμή του διάφορες γιορτές, από τους Σκανδιναβούς και τους Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας. Σχεδόν παντού, οι μεγαλύτερες γιορτές γίνονταν κατά την εποχή του χειμερινού ηλιοστασίου που σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους. Προϊστορικά μνημεία όπως το Στόουνχεντζ στη Βρετανία πιστεύεται ότι σχετίζονταν με την καταγραφή των κινήσεων του Ήλιου στον ουρανό.
Παλαιότερα στην Ελλάδα την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου υπήρχε το έθιμο να τοποθετείται στο αναμμένο τζάκι ένα αρκετά μεγάλο ξύλο, που ονομαζόταν μαμμή ή μπάμπω. Στο έθιμο αυτό βρίσκονται οι ρίζες του εθίμου του Χριστόξυλου, το οποίο ακολουθούσε η χριστιανική παράδοση, τα παλαιότερα κυρίως χρόνια, στα χωριά. Σύμφωνα με την παράδοση, πρέπει σε κάθε σπίτι να καίει η φωτιά, όχι μόνο για να αποτρέπονται οι ανεπιθύμητοι καλικάντζαροι αλλά και για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός.
Οι αγγλοσαξωνικοί λαοί τιμούσαν τo χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να χαιρετίσουν την επάνοδο του ήλιου στο βόρειο ημισφαίριο. Στην Κίνα γιορτάζουν την μικρότερη μέρα του χρόνου με οικογενειακές συνάξεις και μνημόσυνα στους προγόνους. Στο Ιράν τέλος γιορτάζουν την μεγαλύτερη και πιο σκοτεινή νύχτα του χρόνου με οικογενειακές συνάξεις και συγκεντρώσεις σε φιλικά σπίτια, όπου κυριαρχεί το φαγητό, το ποτό και η απαγγελία ποίησης, σε ένα έθιμο με ζωροαστρική προέλευση.
