Σημαντική συρρίκνωση, σε όρους τόσο αριθμού τραπεζών και δικτύου υποκαταστημάτων όσο και απασχολούμενου προσωπικού, καταγράφει την τελευταία 25ετία ο εγχώριος τραπεζικός κλάδος, με το ενδεχόμενο περαιτέρω συγκέντρωσης να παραμένει, μάλιστα, ανοιχτό ως απόρροια της ανάγκης ενίσχυσης του ανταγωνισμού.
Οπως προκύπτει από την Εκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), μετά την απελευθέρωση του τραπεζικού κλάδου τη δεκαετία του ’90 παρατηρήθηκε αξιόλογη μεγέθυνση του τραπεζικού τομέα τη δεκαετία 2001-2010, κυρίως λόγω της ισχυρής πιστωτικής επέκτασης, ως αποτέλεσμα της φθηνής χρηματοδότησης με χαμηλά επιτόκια.
Στη συνέχεια, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, επακολούθησε σημαντική αναδιάρθρωση του εγχώριου τραπεζικού κλάδου, η οποία εντάθηκε από την έναρξη της κρίσης χρέους στη χώρα. Προς επίρρωση αυτού, μέχρι το 1997 λειτουργούσαν στην Ελλάδα 16 εμπορικές τράπεζες, 23 ξένα υποκαταστήματα και τρεις θυγατρικές, επτά συνεταιριστικές και επτά ειδικοί πιστωτικοί οργανισμοί. Ακολούθησε σειρά εξαγορών και συγχωνεύσεων, με αποτέλεσμα σήμερα να δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα τέσσερις σημαντικές τράπεζες (Eurobank, Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank και Τράπεζα Πειραιώς), 11 λιγότερο σημαντικές τράπεζες -συμπεριλαμβανομένων επτά συνεταιριστικών-, καθώς και 21 ξένα υποκαταστήματα.
Υποκαταστήματα και προσωπικό
Σημαντική συρρίκνωση καταγράφεται την τελευταία 10ετία στο δίκτυο καταστημάτων, με τον αριθμό τους να διαμορφώνεται σήμερα σε 1.504, μειωμένος κατά 64% σε σχέση με το 2008, οπότε και λειτουργούσαν τα περισσότερα καταστήματα (4.127). Αξίζει να αναφερθεί ότι η πλειονότητα των χωρών στην Ευρώπη έχει λιγότερα από 1.000 καταστήματα και μόλις πέντε χώρες περισσότερα από 5.000.
Η Ελλάδα εμφανίζει μέγεθος αντίστοιχο με Βέλγιο, Ουγγαρία, Τσεχία και Σουηδία. Παρόμοια εξέλιξη κατά την ίδια περίοδο παρουσιάζει και ο αριθμός των υπαλλήλων του κλάδου (29.341 το 2022 – κοντά στο αντίστοιχο μέγεθος για Ιρλανδία, Τσεχία, Δανία, Βουλγαρία και Λουξεμβούργο, μειωμένος κατά περίπου 35.000 από τη μέγιστη τιμή, 66.165, το 2008), αντιστοιχώντας 19,5 υπάλληλοι ανά κατάστημα.
«Τα προγράμματα εθελουσίας που πραγματοποίησαν οι τράπεζες τα τελευταία χρόνια, σε συνδυασμό με τη μετακίνηση προσωπικού, στο πλαίσιο της πώλησης χαρτοφυλακίων “κόκκινων” δανείων, συνέβαλαν σημαντικά στη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού του κλάδου», τονίζεται στην έκθεση και προστίθεται: «Συγκεκριμένα, τα τελευταία χρόνια οι ενέργειες εξυγίανσης των ισολογισμών των ελληνικών τραπεζών από το υψηλό απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων αντικατοπτρίζονται τόσο στους σχετικούς δείκτες πλήθους καταστημάτων και απασχολουμένων όσο και στους ισολογισμούς των ελληνικών τραπεζών, καταγράφοντας τη συντελούμενη αναδιάρθρωση του κλάδου».
Ειδικά για το διάστημα 2018-2021, πάντως, η μείωση του δικτύου των τραπεζών συνδέεται με ταυτόχρονη αύξηση τόσο των ΑΤΜ (5.733 το 2021 από 5.601 το 2018) και των μηχανημάτων POS στην Ελλάδα κατά 23% (836.619 το 2021 έναντι 677.628 το 2018) όσο και του αριθμού συναλλαγών μέσω POS στην Ελλάδα με κάρτες που έχουν εκδοθεί στη χώρα (κατά 116%, 1.147.833 το 2021 από 530.328 το 2018). Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με την ΤτΕ, σε συνδυασμό με την αύξηση του αριθμού των συναλλαγών εκτός φυσικών υποκαταστημάτων (π.χ. online, e-banking, phone banking) αποτελεί σημαντική ένδειξη της μετάβασης προς μια πιο ψηφιακή τραπεζική, διαφορετική από τη μέχρι πρότινος παραδοσιακή τραπεζική συναλλαγή με φυσική παρουσία.
Συγχωνεύσεις
«Παρόλο που το ενδεχόμενο συγχωνεύσεων μεταξύ των μεγάλων τραπεζών στην Ελλάδα είναι μικρό, η ενίσχυση του ανταγωνισμού αποτελεί σημαντική προτεραιότητα και ταυτόχρονα πρόκληση για τον ελληνικό τραπεζικό κλάδο». Αυτό επισημαίνει η ΤτΕ, υπενθυμίζοντας ότι ο τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα παρουσιάζει σημαντική συγκέντρωση, γεγονός στο οποίο συνέβαλε η εξυγίανση συνολικά 13 πιστωτικών ιδρυμάτων, η πώληση των κυπριακών υποκαταστημάτων, καθώς και η αποχώρηση από την Ελλάδα αλλοδαπών πιστωτικών ιδρυμάτων (π.χ. πώληση της Εμπορικής Τράπεζας). «Παρά τη συρρίκνωση της δραστηριοποίησης των ξένων τραπεζών στην Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια, δεν μπορεί να αποκλειστεί η αναθέρμανση του ενδιαφέροντος, καθώς αναμένεται η επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας ως αποτέλεσμα της διαρκούς βελτίωσης της ελληνικής οικονομίας το τελευταίο διάστημα. Χαρακτηριστικό είναι, άλλωστε, το παράδειγμα της πρόσφατης εισόδου της JP Morgan στην ελληνική αγορά μέσω της απόκτησης ειδικής συμμετοχής στον όμιλο της Viva Wallet», καταλήγει.
Ο χάρτης της κινητικότητας στον εγχώριο τραπεζικό κλάδο
1997
■ Εξαγορά Εθνικής Στεγαστικής από Εθνική Κτηματική και απορρόφηση από ΕΤΕ
■ Συγχώνευση Eurobank – Interbank (EFG Eurobank)
■ Εξαγορά δικτύου Chase Manhattan από Πειραιώς
1998
■ Εξαγορά Τράπεζας Κρήτης και Τράπεζας Αθηνών από Eurobank
■ Εξαγοράς Τράπεζας Μακεδονίας – Θράκης, Χίος Bank και Credit Lyonnais από Πειραιώς
■ Εξαγορά Τράπεζας Κεντρικής Ελλάδος από Εγνατία
1999
■ Εξαγορά Ιονικής από Alpha
■ Εξαγορά Τράπεζας Εργασίας από Eurobank
■ Εξαγορά δικτύου NatWest από Πειραιώς
■ Εξαγορά Δωρικής από Telesis
2000
■ Συγχώνευση Τράπεζας Εργασίας και Τράπεζας Αθηνών με Eurobank
■ Εξαγορά 50% NovaBank από BCB
2001
■ Εξαγορά Telesis από Eurobank
2002
■ Απορρόφηση ΕΤΕΒΑ από ΕΤΕ
■ Εξαγορά Unit Bank από Eurobank
■ Εξαγορά ΕΤΒΑ από Πειραιώς
2003
■ Εξαγορά δικτύου ABN Amro Βank από Aspis Bank
2004
■ Η SoGen κύριος μέτοχος της Γενικής (Geniki Bank)
■ Εξαγορά Τράπεζας Επενδύσεων από Εμπορική
2005
■ Εξαγορά 10% Τράπεζας Εγνατίας από Marfin Bank
2007
■ Η Εγνατία γίνεται Marfin Egnatia Bank
2009
■ Παύση λειτουργίας American Express
2010
■ Είσοδος ΤΤ στην Aspis (33%) και μετονομασία σε TBank
■ Παύση λειτουργίας Banca IMI, SoCen Bank, Intesa Sanpaolo SPA
■ Συγχώνευση Fortis & BNB Paribas
2011
■ Παύση λειτουργίας για τέσσερα ξένα υποκαταστήματα/θυγατρικές
■ Απορρόφηση TBank από TT
■ Μεταβατικό πιστωτικό ίδρυμα Νέα Proton
2012
■ Συμφωνία εξαγοράς Εμπορικής από Alpha μετά την προηγούμενη εξαγορά από την Credit Agricole
■ Ανάκληση άδειας συνεταιριστικών Αχαΐας, Λαμίας, Λήμνου – Λέσβου και μεταβίβαση σε ΕΤΕ
■ Απορρόφηση Geniki Bank από Πειραιώς
■ Ανάκληση άδειας ΑΤΕ και μεταβίβαση σε Πειραιώς
2013
■ Παύση λειτουργίας Τράπεζας Κύπρου, CPB και Ελληνικής Τράπεζας και απορρόφηση από Πειραιώς
■ Απορρόφηση Emporiki Bank από Alpha
■ Απορρόφηση Millennium Bank από Πειραιώς
■ Απορρόφηση FBB και Probank από ΕΤΕ
■ Εξυγίανση ΤΤ και απορρόφηση, Νέο ΤΤ και Νέα Proton από EFG
■ Ανάκληση άδειας Συνεταιριστικών Ευβοίας, Δωδεκανήσου, Δυτικής Μακεδονίας και μεταβίβαση σε Alpha
2015
■ Ανάκληση άδειας Πανελλήνιας και Συνεταιριστικής Πελοποννήσου και μεταβίβαση υγιών στοιχείων σε Πειραιώς και ΕΤΕ αντίστοιχα
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Στο παραπάνω χρονολόγιο συγχωνεύσεων/εξαγορών δεν περιλαμβάνονται οι περισσότερες κινήσεις εξαγοράς – συμμετοχής μικρότερης του 50% (π.χ. εξαγορά 10% της Eurobank από τη γερμανική Deutsche Bank το 1999, εξαγορά 6,7% της Εμπορικής από τη γαλλική Crédit Agricole το 2000 κ.λπ.). Επίσης, στις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας της Συνεταιριστικής Τράπεζας Ολυμπος Συν. Π.Ε., με τις καταθέσεις της να μεταβιβάζονται στην ΕΤΕ.
Newmoney.gr
