Κοίμηση της Θεοτόκου: Η μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης

Ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Εκκλησίας μας και η μεγαλύτερη Θεομητορική γιορτή του ορθόδοξου εορτολογίου. Περιλαμβάνει το θάνατο και την ταφή της Παναγίας, καθώς και την ανάσταση και μετάστασή της στους ουρανούς.

 Καθώς δεν υπάρχουν μαρτυρίες σχετικά με τα γεγονότα του Θεομητορικού αυτού γεγονότος, μαθαίνουμε για την κοίμηση της Θεοτόκου μέσα από εξωβιβλικές μαρτυρίες και διηγήσεις μεγάλων εκκλησιαστικών ανδρών, όπως του Ιωάννη Δαμασκηνού, του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου και άλλων.

 

Όπως είναι γνωστό από την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, η Μαρία, μητέρα του Χριστού, πληροφορήθηκε για το τέλος της επίγειας ζωής της από άγγελο Κυρίου (σύμφωνα με την παράδοση ήταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ) τρεις ημέρες πριν και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα για το γεγονός.

 

Με μεγάλη χαρά που θα συναντούσε το μονογενή της Υιό Κύριό μας Ιησού Χριστό, πήγε να προσευχηθεί στο όρος των Ελαιών, όπου συνήθιζε να προσεύχεται και Εκείνος, αφού πρώτα χάρισε τα υπάρχοντά της σε δύο χήρες γειτόνισσές της.

 

Σύμφωνα με την παράδοση, την ημέρα της κοιμήσεως της Θεοτόκου οι Απόστολοι δεν ήταν όλοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν το Ευαγγέλιο σε μακρινούς τόπους. Έτσι, μια νεφέλη τους άρπαξε και τους εμφάνισε όλους μπροστά στο κρεβάτι όπου ήταν ξαπλωμένη η Θεοτόκος περιμένοντας την κοίμησή της στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Μαζί με τους Αποστόλους ήρθαν και θεόσοφοι Ιεράρχες, όπως ο Απόστολος Τιμόθεος, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο Άγιος Ιερόθεος ο διδάσκαλος του Διονυσίου και λοιποί.

 

Αφού εκοιμήθη η Θεοτόκος, οι Απόστολοι της έκλεισαν τα μάτια και τη μετέφεραν στον κήπο της Γεσθημανής, όπου και την έθαψαν. Λέγεται ότι κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατισμένοι Ιουδαίοι προσπάθησαν να ακουμπήσουν και να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν και τους κόπηκαν τα χέρια.

 

Τρεις μέρες μετά την κοίμηση της Θεοτόκου, ο Απόστολος Θωμάς (κατά την παράδοση) που απουσίαζε από την κηδεία της Παναγίας, ζήτησε να ανοιχτεί ο τάφος ώστε να προσκυνήσει και εκείνος το Σώμα της Θεοτόκου. Έτσι, άνοιξαν τον τάφο και με έκπληξη και ενθουσιασμό διαπίστωσαν ότι η Θεοτόκος είχε αναστηθεί σωματικά και ανελήφθη στους ουρανούς.

 

Επάνω στον τάφο της Παναγίας χτίστηκε ένας μεγαλοπρεπής ναός στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας Μαρκιανός και η δεύτερη σύζυγός του, Πουλχερία, έχτισαν ένα νέο ναό που υπάρχει μέχρι και σήμερα.

 Ερμηνεία της Εικόνας

 

   Η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου που προσκυνάμε σήμερα απεικονίζει την Παναγία μας, τον Υιό της, τους Αποστόλους, τους Πατέρες της Εκκλησίας και Αγγέλους.

 Στο κέντρο της κυριαρχεί η Θεοτόκος ξαπλωμένη, σα να κοιμάται, με τα μάτια της κλειστά και το πρόσωπό της γαλήνιο και ήρεμο. Μπροστά από το νεκροκρέβατό της βρίσκεται ένα αναμμένο κερί και από πάνω της απεικονίζεται ο Υιός της να κρατάει ένα φασκιωμένο βρέφος, σύμβολο της ψυχής της μητέρας Του.

 

Ο Απόστολος Πέτρος, κορυφαίος των Αποστόλων, θυμιατίζει στα δεξιά της εικόνας, ενώ οι λοιποί Απόστολοι που έχουν έρθει από τα πέρατα της Οικουμένης για το γεγονός είναι συγκεντρωμένοι γύρω από την Παναγία. Πίσω από τους Αποστόλους απεικονίζονται οι Πατέρες της Εκκλησίας, οι οποίοι, αν και δεν ήταν παρόντες αφού έζησαν σε μεταγενέστερα χρόνια, αγιογραφούνται διότι έγραψαν τροπάρια και λόγους αφιερωμένα στο γεγονός της κοιμήσεως.

 

Τέλος, οι Άγγελοι εικονίζονται στο πάνω μέρος να περιβάλλουν τον Χριστό και την ψυχή της Θεοτόκου, καθώς και να κρατούν ανοιχτές τις πόρτες του Παραδείσου για την Παναγία, την τιμιότερη απ’ όλους τους Αγγέλους.

 

   Η παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι η τελευταία από τα θέματα του Δωδεκαόρτου, το οποίο περιλαμβάνει της δώδεκα σπουδαιότερες εορτές της Εκκλησίας μας, και χρησιμοποιούνται για την αγιογράφηση των θόλων και των υψηλότερων σημείων των ναών.

 

Νηστεία και Εορτή

 Η νηστεία είναι η παλαιότερη από τις εντολές του Θεού, που έδωσε στον Αδάμ μέσα στον Παράδεισο για να συνηθίσουν οι άνθρωποι στην υπακοή στο Θεό και στην πάλη κατά του διαβόλου.

 Η νηστεία της Παναγίας (ή του Δεκαπενταύγουστου) καθιερώθηκε τον 7ο αιώνα και ήταν αρχικά χωρισμένη σε δύο περιόδους, μια πριν τη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και μια πριν τη γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου. Τον 10ο αιώνα, όμως, αυτές οι δύο περίοδοι συνενώθηκαν σε μια νηστεία που ξεκινά από την 1η Αυγούστου και διαρκεί για 14 ημέρες, ήτοι μέχρι την 13η Αυγούστου, ως ισχύει μέχρι και σήμερα.

 

Κατά τη διάρκεια της νηστείας αυτής, νηστεύεται το λάδι (και φυσικά το κρέας, το ψάρι, τα τυροκομικά και τα αυγά) όλες τις μέρες εκτός των Σαββάτων και των Κυριακών που παρεμβάλλονται, ενώ στη γιορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6 Αυγούστου) καταλύεται το ψάρι. Ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου καταλύονται τα πάντα, εκτός κι αν η γιορτή πέσει σε ημέρα Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε και καταλύεται μόνον το ψάρι.

 

Η μέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου δεν είναι στις περισσότερες περιπτώσεις μια ημέρα πένθους για μια αγαπημένη γυναίκα που «έφυγε», αλλά μια γιορτή χαράς και αγαλλίασης για το σμίξιμο της μητέρας με τον αγαπημένο της υιό, την άνθηση της φύσης και την επιστροφή των ανθρώπων στη γενέθλια γη τους.

 

   Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου τελείται σε όλη την Ελλάδα η Ακολουθία του Επιταφίου της Παναγίας. Οι επιτάφιοι στολίζονται με το σώμα επιταφίου και άνθη και εκεί μέσα εναποτίθεται η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ψάλλονται Εγκώμια και τελούνται ακολουθίες.