Η «πρώτη φορά Αριστερά» συνεχίζει να προκαλεί πολιτικά πάθη ακόμη και 10 χρόνια μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ.
Γράφει ο Αντώνης Ρηγόπουλος
Για να μπορέσει κανείς να μιλήσει για τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2015-2019 είναι απαραίτητο να σκιαγραφήσει πρώτα το πολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ένα κόμμα που ιστορικά βρισκόταν στο 3-5% κατόρθωσε να ανέλθει στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 2012 και στη συνέχεια στην ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας.
Η de facto χρεοκοπία της ελληνικής οικονομίας και η τοποθέτησή της υπό την επιτροπεία των θεσμών της τρόικας είχε οδηγήσει τους πολίτες σε συνθήκες πρωτόγνωρες για τα μεταπολεμικά χρονικά. Τα χιλιάδες λουκέτα σε επιχειρήσεις, η αυξημένη ανεργία, η πτώση των μισθών, η ακρίβεια, η διάλυση των εργασιακών δικαιωμάτων, η θεσμοθέτηση μέχρι και «υποκατώτατου μισθού», αλλά και η πολιτική ρευστότητα που προκαλούσαν όλα αυτά με κυβερνήσεις συνεργασίας και διορισμένους πρωθυπουργούς, ουσιαστικά οδήγησαν σε μια κοινωνική οργή που έψαχνε τρόπους έκφρασης.
Η πολιτική απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ να διεκδικήσει τη διακυβέρνηση αποτελεί μια στρατηγική επιλογή που θα κριθεί στο βάθος της ιστορίας για το αν ήταν τελικά σωστό να ληφθεί τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, καθώς ενείχε το ρίσκο μια κυβέρνηση της Αριστεράς να «φορτωθεί» τα βάρη των κομμάτων που κυβέρνησαν σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ωστόσο ανέλαβε το συγκεκριμένο ρίσκο με αποτέλεσμα να σημειωθεί ένα μοναδικό πολιτικό προηγούμενο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι εκλογές του 2015
Το 2014, εκτιμώντας ότι πλέον ήρθε η στιγμή να αναλάβει τα ηνία της χώρας, προκάλεσε εθνικές εκλογές αρνούμενος να υπερψηφίσει την πρόταση της κυβέρνησης για Πρόεδρο της Δημοκρατίας και στις 25 Ιανουαρίου 2015 ανήλθε στην εξουσία σχηματίζοντας κυβέρνηση με τη συνεργασία του κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων.
Ο Αλέξης Τσίπρας, την ημέρα που κέρδισε τις εκλογές δήλωσε ότι «Η ετυμηγορία του ελληνικού λαού ακυρώνει τη λιτότητα, η ετυμηγορία του ελληνικού λαού ακυρώνει με έναν τρόπο αδιαμφισβήτητο τα μνημόνια της καταστροφής» αλλά πως αυτό θα γίνει «χωρίς ρήξη με τους εταίρους αλλά και χωρίς συνέχιση της υποτέλειας», αλλά και ότι «η τρόικα τελείωσε, τα μνημόνια τελείωσαν».
Η ανάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2015 σηματοδότησε μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα. Η «πρώτη φορά αριστερά» έφερε στο προσκήνιο νέες πολιτικές προτεραιότητες, προκαλώντας έντονες αντιπαραθέσεις και διχάζοντας την κοινή γνώμη. Δέκα χρόνια μετά, αξίζει να εξετάσουμε τα γεγονότα που διαμόρφωσαν αυτή την περίοδο.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή οικονομική κρίση, κληρονομιά των προηγούμενων ετών. Η διαπραγμάτευση με τους διεθνείς εταίρους και η εφαρμογή των μνημονίων αποτέλεσαν τις βασικές προκλήσεις. Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν, όπως η αύξηση του κατώτατου μισθού και η στήριξη των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, αποτέλεσαν σημαντικά βήματα για την ανακούφιση των πολιτών. Ωστόσο, η αδυναμία να υλοποιηθούν όλες οι προεκλογικές δεσμεύσεις και η επιβολή νέων μέτρων λιτότητας προκάλεσαν απογοήτευση και οδήγησαν σε απώλεια της αρχικής εμπιστοσύνης. Άλλωστε, ορόσημο στην περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε το δημοψήφισμα του 2015, το οποίο προκαλεί πολιτικές εντάσεις ακόμη και σήμερα.
Το δημοψήφισμα του 2015
Σε χθεσινή του συνέντευξη στη γαλλική εφημερίδα Liberation, ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έδωσε την πιο σαφή και ολοκληρωμένη απάντηση που έχει δώσει τα τελευταία χρόνια για το συγκεκριμένο ζήτημα.
«Η στρατηγική του δημοψηφίσματος αποσκοπούσε στη δραματοποίηση της κρίσης, προκειμένου να προκαλέσουμε ένα αποτελεσματικό σοκ. Μεταξύ του τεράστιου κύματος υποστήριξης της Ελλάδας και της προοπτικής να εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη το λίκνο της δημοκρατίας, η Ευρώπη βρέθηκε αντιμέτωπη με δύο πολιτικά προβλήματα. Χάρη σε αυτή την πίεση, καταφέραμε να καταρτίσουμε με την Κομισιόν ένα πρόγραμμα που περιλάμβανε μεν δύσκολα μέτρα, για τα οποία πληρώσαμε το πολιτικό κόστος, αλλά και τριετή χρηματοδότηση της χώρας και την προοπτική αναδιάρθρωσης του χρέους και τη διαχείριση του Ταμείου της Δημόσιας Περιουσίας στην Ελλάδα. Καταφέραμε έτσι να διατηρήσουμε τη συνοχή της Ευρώπης, την παρουσία μας στο ευρώ και, πάνω απ' όλα, να επιστρέψουμε στην ανάπτυξη προστατεύοντας τους πιο αδύναμους», ανέφερε ο Αλέξης Τσίπρας.
Στον τομέα των κοινωνικών πολιτικών, ο ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις ιδιαίτερα στους τομείς της Υγείας και της Παιδείας. Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν αμφιλεγόμενα, καθώς αντιμετωπίστηκαν προβλήματα υποχρηματοδότησης και έλλειψης προσωπικού. Επιπλέον, η κυβέρνηση συγκρούστηκε με θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη και τα ΜΜΕ, γεγονός που προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις ιδιαίτερα από τα κόμματα που είχαν κυβερνήσει μεταπολιτευτικά και πλέον βρίσκονταν στην αντιπολίτευση, δηλαδή τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.
Η εξωτερική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ
Η εξωτερική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ χαρακτηρίστηκε από μια προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με τις γειτονικές χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε συνέντευξή του στο newsbomb.gr, η οποία δημοσιεύεται σήμερα, ο τότε υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Δημήτρης Λιάκος τονίζει ότι «την αρχική αρνητική εικόνα του πρώτου διαστήματος (στο εξωτερικό) διαδέχθηκε η παραδοχή ότι η κυβέρνηση Α.Τσίπρα είχε σχέδιο και διάθεση να αλλάξει τη ροή της ιστορίας σε θετική κατεύθυνση». Αυτό άλλωστε επιβεβαιώθηκε και πρόσφατα από τα όσα έγραψε στην αυτοβιογραφία της η πρώην Καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, όπου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «ήταν ανοιχτός στη συνεργασία και ήθελε να χαράξει τον δρόμο του σε άγνωστα εδάφη». Παράλληλα, αναφερόμενη στο δημοψήφισμα παραδέχεται τον απόλυτο αιφνιδιασμό που δέχτηκε η ίδια και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ όταν ο Αλέξης Τσίπρας τους ανακοίνωσε ότι η σύσταση της κυβέρνησης προς τον ελληνικό λαό θα είναι να ψηφίσουν «Όχι».
Κρίσιμο ορόσημο στη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ήταν επίσης η Συμφωνία των Πρεσπών η οποία όμως προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις εντός της ελληνικής κοινωνίας και πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι έπαιξε ρόλο και στην εκλογική του ήττα το 2019. Παρόλα αυτά, ο ΣΥΡΙΖΑ, παρά τις μεγάλες εσωκομματικές του περιπέτειες, παραμένει σταθερός στην άποψη ότι η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν το σπουδαιότερο επίτευγμα της κυβέρνησης, καθώς έλυσε ένα ζήτημα που «λίμναζε» για περισσότερα από 20 χρόνια.
Από τη μια πλευρά, ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετώπισε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση και υλοποίησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, με τον ίδιο να υποστηρίζει ότι διαχειρίστηκε τις μεγάλες δεσμεύσεις της χώρας με τρόπο όσο το δυνατόν λιγότερο επώδυνο προς τους πολίτες.
Στη συνέντευξή του στο newsbomb.gr, o Δημήτρης Λιάκος κάνει μια συνοπτική αλλά στοχευμένη ανασκόπηση των οικονομικών στοιχείων που αφορούν τη συγκεκριμένη περίοδο.
«Θυμίζω ότι στο τέλος του 2014 η ελληνική οικονομία είχε σωρευτική ύφεση της τάξης του 25%, η ανεργία ανέρχονταν στο 26%, ταμειακά η χώρα δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει στις δανειακές υποχρεώσεις της για το 2015, η αποεπένδυση συνεχίζονταν με γοργούς ρυθμούς κ.α. Όσον αφορά την αντανάκλαση των οικονομικών προβλημάτων στο κοινωνικό επίπεδο να θυμίσω τα φαινόμενα φτωχοποίησης και περιθωριοποίησης μεγάλου μέρους της κοινωνίας, που σε σημαντικό βαθμό συγκέντρωνε τα χαρακτηριστικά ανθρωπιστικής κρίσης. [...] Τον Ιούνιο του 2019 η εικόνα έχει αλλάξει. Η οικονομία αναπτύσσονταν με το ΑΕΠ να έχει σημειώσει αξιοσημείωτη άνοδο, η ανεργία είχε υποχωρήσει κατά 9%, οι εξαγωγές αυξάνονταν με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών να καταγράφει ιστορικά χαμηλά, ο τουρισμός κινούνταν σε επίπεδα ρεκόρ, οι ανισότητεςμειώνονταν, οι ξένες άμεσες επενδύσεις ήταν στο μέγιστο σημείο τους από το 2004, το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνονταν σε όλες τις εισοδηματικές κλίμακες, το δημόσιο χρέος έχει διευθετηθεί έως το 2032 και η δημοσιονομική ισορροπία να έχει αποκατασταθεί. Παράλληλα θεσπίστηκαν θετικά μέτρα – όπως η μείωση του ΕΝΦΙΑ και η 13η σύνταξη - ενώ ταμειακά η χώρα, για πρώτη φορά στην ιστορία της, διέθετε επαρκή διαθέσιμα που ξεπερνούσαν τα 30 δισ. ευρώ», σχολιάζει ο Δημήτρης Λιάκος στο newsbomb.gr.
Ο σημερινός πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος σε άρθρο-ανασκόπηση για τη συμπλήρωση των δέκα ετών που δημοσιεύτηκε στην Αυγή, τονίζει ότι «η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2019 κατέγραφε δέκα συνεχόμενα τρίμηνα θετικής ανάπτυξης, παρέδωσε ολιστικό αναπτυξιακό σχεδιασμό και κυρίως άφησε έναν καθαρό διάδρομο για το χρέος που «γευόμαστε» σήμερα. Δεν έχει όμως αναδειχτεί αρκετά και το γεγονός ότι η ορθή οικονομική διαχείριση, μακριά από τις πρακτικές των ρουσφετιών, της μίζας, της διαφθοράς και των προκλητικών απευθείας αναθέσεων φέρνει και δημοσιονομικό αποτέλεσμα. Η περίοδος εκείνη κατέρριψε το αφήγημα της περιθωριακής χώρας, μιας «μίζερης ψωροκώσταινας» και έστειλε το μήνυμα ότι η χώρα μπορεί να προχωρήσει σε νέους ανοιχτούς δρόμους προόδου με μείωση των ανισοτήτων».
Οι προκλήσεις και οι προβληματισμοί
Ωστόσο, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την πολιτική «κατάρα» των κομμάτων που με τον έναν τρόπο ή τον άλλο έβαλαν την υπογραφή τους σε κάποιο από τα τρία μνημόνια. Πρώτο σε αυτή την ομάδα ήταν το ΠΑΣΟΚ, που μετά την είσοδο του ΔΝΤ είδε τα ποσοστά του να φτάνουν το μονοψήφιο, βίωσε μια τεράστια εσωκομματική κρίση που έφτασε μέχρι και στο... rebranding μέσω αλλαγών ονόματος και πλέον πασχίζει να παίξει ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις. Από την άλλη, η ΝΔ, όταν το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε τη διακυβέρνηση, σημείωσε το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία της και οδηγήθηκε σε εκλογή νέου προέδρου.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντως, μετά την εκλογική του ήττα το 2019 έδειξε μια σχετική σταθερότητα, η οποία όμως ανατράπηκε πλήρως μετά την ήττα του 2023, η οποία οδήγησε σε μια από τις μεγαλύτερες περιπέτειές του, με την εκλογή στην προεδρία του κόμματος ενός προσώπου που δεν είχε καμία σχέση ούτε με τον ΣΥΡΙΖΑ, ούτε με την Αριστερά, ούτε εν γένει με την ελληνική πραγματικότητα όπως αποδείχτηκε από την πραγματικότητα. Η περίοδος Κασσελάκη, οι διασπάσεις που αυτή προκάλεσε στον ΣΥΡΙΖΑ και η απαξίωση του κόμματος λόγω της πρωτοφανούς έντασης μεταξύ των «στρατοπέδων» οδήγησε τον ΣΥΡΙΖΑ στο να χάσει ακόμη και τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην οποία είχε ψηφιστεί, καθώς οι αποχωρήσεις βουλευτών κατέστησαν το ΠΑΣΟΚ ισχυρότερη κοινοβουλευτική δύναμη.
Δέκα χρόνια μετά το 2015 πάντως, η κληρονομιά της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζει να συζητείται έντονα. Η περίοδος αυτή αποτέλεσε μια περίοδο βαθιών κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων, η οποία διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την πορεία της χώρας. Οι επιλογές και οι αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου θα συνεχίσουν να αξιολογούνται για πολλά χρόνια ακόμα.
Το μεγάλο ερώτημα είναι πλέον αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα καταφέρει να επανακάμψει μετά τις αλλεπάλληλες προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει, είτε ως αυτόνομος πολιτικός σχηματισμός, είτε ενταγμένος σε μια ευρύτερη κεντροαριστερή συμμαχία για την οποία γίνεται πολύς λόγος τελευταία.
Newsbomb.gr
