Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα παραμένει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τη Eurostat. Παράγοντες όπως η εργασιακή διάκριση, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και η άνιση κατανομή οικογενειακών υποχρεώσεων συμβάλλουν στη διατήρησή του.
Γράφουν οι Δέσποινα Δημά και Δημήτρης Ελαφρόπουλος
«Γνωρίζουμε ότι η πρόοδος είναι δυνατή – η ιστορία μας και οι ηγέτιδες του κινήματος για τα δικαιώματα των γυναικών μπορούν να μας δείξουν τον δρόμο. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και οι γυναίκες και τα κορίτσια σε όλο τον κόσμο που διεκδικούν ίσο μερίδιο». Ο επικεφαλής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Volker Türk, στέλνει το δικό του μήνυμα για τη φετινή Ημέρα της Γυναίκας.
Ο δρόμος είναι εκεί μπροστά μας κι εμείς καλούμαστε να τον διαβούμε ενώ παράλληλα είμαστε αναγκασμένες να ξεπερνάμε καθημερινά τα εμπόδια που διαχρονικά τοποθετούνται σε αυτόν.
«Τα δικαιώματά της, το μέλλον μας, τώρα αμέσως» είναι το θέμα που επέλεξαν τα Ηνωμένα Έθνη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας 2025.
Δικαιώματα. Αγώνες διαρκείας. Αγώνες κοπιώδεις. Βήματα. Μπροστά. Οι στόχοι. Πίσω. Οι κοινωνίες της πατριαρχίας. «Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών οδηγεί σε ένα καλύτερο μέλλον για όλους», αναφέρουν τα Ηνωμένα Έθνη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η πρόοδος όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των φύλων, με κινητήρια δύναμη τα ισχυρά φεμινιστικά κινήματα και τις ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο, έχουν μεταμορφώσει βαθιά τις κοινωνίες μας, καθιστώντας τες δικαιότερες, πιο ανθεκτικές και ειρηνικές.
Η ισότητα των φύλων βρίσκεται στον πυρήνα όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του κοινού μας μέλλοντος.
Ωστόσο, αυτά τα επιτεύγματα δεν μπορούν να θεωρηθούν δεδομένα. Τα δικαιώματα των γυναικών και η ισότητα των φύλων χρειάζονται περιφρούρηση περισσότερο από ποτέ.
Δικαίωμα ίσης αμοιβής
Η αρχή της ίσης αμοιβής για τις γυναίκες και τους άνδρες για την ίδια εργασία ενσωματώθηκε στην ευρωπαϊκή νομοθεσία ήδη από τη Συνθήκη της Ρώμης, το ιδρυτικό έγγραφο για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1957.
Το υπόβαθρο για τη Συνθήκη της Ρώμης ήταν η πρωτοβουλία της Γαλλίας για την αποφυγή του αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ των χωρών.
Η Σύμβαση της ΔΟΕ 100 του 1951 αναφέρεται επίσης στην αρχή της ίσης αμοιβής για «εργασία ίσης αξίας». Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αρχή της «ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας» τέθηκε σε εφαρμογή μόνο με την Οδηγία περί Ίσης Αμοιβής το 1975.
Όπως αναφέρει η Μαρίνα Φαρμακίδη, δικηγόρος στο Κέντρο Διοτίμα, η μέριμνα για την ισότητα των φύλων εκδηλώθηκε αρχικά με τη μέριμνα για την ισότητα στην αμοιβή για ίδια ή ίσης αξίας εργασία και σταδιακά εξελίχθηκε σε πολιτική για ίση μεταχείριση ως προς όλους τους όρους εργασίας.
Ο κανόνας αυτός ενσωματώνεται στο άρθρο 22 παρ. 1 εδ. β’ του Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο «όλοι οι εργαζόμενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη ίσης αξίας εργασία».
Κάθε εργαζόμενος μπορεί να αξιώσει τον ανώτερο μισθό που λαμβάνει συνάδελφός του για ίδια ή ίσης αξίας εργασία, χωρίς να ενδιαφέρει εάν η διαφοροποίηση στην αμοιβή στηρίζεται στο φύλο ή σε άλλο λόγο που απαγορεύεται να οδηγήσει σε διάκριση.
Τι είναι το χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων
Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων είναι η διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Βασίζεται στους μισθούς που καταβάλλονται απευθείας στους εργαζόμενους πριν αφαιρεθεί ο φόρος εισοδήματος και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Μόνο οι επιχειρήσεις με 10 εργαζομένους και άνω λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς. Η μέση διαφορά των αμοιβών μεταξύ των φύλων στην ΕΕ ανερχόταν στο 12.% το 2023.
Ορισμένοι από τους λόγους για τις διαφορές στις αμοιβές των δύο φύλων είναι δομικοσυστημικοί και σχετίζονται με διαφορές που αφορούν την εργασία, το επίπεδο εκπαίδευσης και την επαγγελματική εμπειρία.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να υπάρχει ένα επίμονο χάσμα αμοιβών μεταξύ των φύλων και σε ορισμένες χώρες η διεύρυνση του χάσματος αμοιβών μεταξύ των φύλων είναι καταφανής.
Το μισθολογικό χάσμα ανδρών-γυναικών στην ΕΕ
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία, συνεχίζουν να παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στις μισθολογικές αμοιβές σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακόμα και στις μέρες μας.
Συνολικά το 2023, οι ακαθάριστες ωριαίες αποδοχές των γυναικών ήταν κατά μέσο όρο 12,0% χαμηλότερες από εκείνες των ανδρών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και 12,3% στη Ευρωζώνη.
Η Λετονία είναι η χώρα στην οποία καταγράφεται το μεγαλύτερο μισθολογικό χάσμα (19%), ενώ ακολουθούν η Αυστρία (18.3%) και η Τσεχία (18%). Η Ελλάδα βρίσκεται στη μέση της κατάταξης με 13.6%.
Εντύπωση προκαλεί πως σε ανεπτυγμένες χώρες, όπως στη Γερμανία, οι ανισότητες στις αμοιβές μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι σημαντικά μεγάλες με ένα μισθολογικό χάσμα της τάξης του 17.6%.
Το Λουξεμβούργο αποτελεί τη μοναδική χώρα στην οποία οι γυναίκες αμείβονται περισσότερο από τους άνδρες.
Υψηλότερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στις χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες
Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων είναι γενικά πολύ χαμηλότερο για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, ενώ αντίθετα εντοπίζεται διευρυμένο σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Ενδιαφέρον έχουν τα ευρήματα της Eurostat σχετικά με τους τομείς εργασίας στους οποίους εντοπίζονται τα μεγαλύτερα χάσματα στις αμοιβές.
Στον χρηματοπιστωτικό και ασφαλιστικό τομέα παρατηρούνται οι μεγαλύτερες ανισότητες. Ενδεικτικό είναι πως σε αυτούς τους κλάδους οι μισθολογικές διαφορές είναι από 14% στο Βέλγιο έως και 36.4% στην Τσεχία.
Υψηλότερο μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στον ιδιωτικό τομέα
Το 2023, σε όλες τις χώρες της ΕΕ (για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία), εκτός από την Ουγγαρία και τη Σλοβενία, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών (σε απόλυτους αριθμούς) είναι μεγαλύτερο στον ιδιωτικό τομέα από ό,τι στον δημόσιο τομέα.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι, στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, οι αμοιβές στον δημόσιο τομέα καθορίζονται από διαφανή μισθολογικά κλιμάκια που ισχύουν εξίσου για άνδρες και γυναίκες.
Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων κυμαίνεται στον ιδιωτικό τομέα από 6,1% στο Βέλγιο έως 21,6% στην Κύπρο και στον δημόσιο τομέα από -4,1% στην Κύπρο έως 19,7% στην Ουγγαρία.
Ποιοι είναι οι λόγοι που βρίσκονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης οι άνδρες και οι γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Την ώρα που η φροντίδα ενηλίκων ή παιδιών παραμένει ο επικρατέστερος λόγος (27.2%) για το ότι οι γυναίκες εργάζονται σε πλαίσιο μερικής απασχόλησης, οι άνδρες φαίνεται πως έχουν το προνόμιο να βρίσκονται σε αυτό το καθεστώς εργασίας συχνά για εκπαιδευτικούς λόγους (19.3%).
Διαχρονικές μισθολογικές ανισότητες εις βάρος των γυναικών
Τη μεγάλη -και φυσικά διαχρονική- μισθολογική απόκλιση μεταξύ ανδρών και γυναικών αποκάλυπτε και η έρευνα διάρθρωσης και κατανομής αμοιβών της ΕΛΣΤΑΤ για το 2022, αποδεικνύοντας με κραυγαλέο τρόπο ότι αφενός δεν υφίσταται έμφυλη οικονομική ισότητα κι αφετέρου ότι τα αιτήματα των γυναικών παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα.
Ειδικότερα, βάσει των στοιχείων οι μέσες ετήσιες μεικτές αποδοχές των γυναικών διαμορφώθηκαν στις 17.361 ευρώ, 26,4% χαμηλότερες από αυτές των ανδρών που ήταν στις 21.947 ευρώ.
Σημειώνεται ότι οι μεγαλύτερες μέσες ετήσιες μεικτές αποδοχές καταγράφονται στον κλάδο των Χρηματοπιστωτικών και Ασφαλιστικών δραστηριοτήτων με 40.086 ευρώ για τους άνδρες και στον κλάδο των Επαγγελματικών, Επιστημονικών και Τεχνικών Δραστηριοτήτων με 32.249 ευρώ για τις γυναίκες, ωστόσο πάλι καταγράφονται χαμηλότερες αμοιβές από τους άνδρες που κατά μέσο όρο είναι στις 38.867 ευρώ τον χρόνο.
Παράλληλα, οι χαμηλότερες μέσες ετήσιες μεικτές αποδοχές καταγράφονται στον κλάδο των Τεχνών, Διασκέδασης και Ψυχαγωγίας, με 12.525 ευρώ για τους άνδρες και 10.699 ευρώ για τις γυναίκες. Ακολουθούν οι δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλυμάτων και υπηρεσιών εστίασης με 12.670 ευρώ στους άνδρες και 11.395 ευρώ για τις γυναίκες.
Το 2022, το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων ήταν 12,7% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ στην Ελλάδα βρισκόταν περίπου στο 10,4%. Τι σήμαινε αυτό για την Ε.Ε.; Ότι οι γυναίκες κέρδιζαν κατά μέσο όρο 12,7% λιγότερο ανά ώρα από τους άνδρες.
Και πώς μεταφραζόταν αυτό σε ευρώ; Οι γυναίκες κέρδιζαν κατά μέσο όρο 87,3 ευρώ για κάθε 100 ευρώ που κέρδιζαν οι άνδρες που κατείχαν τις ίδιες θέσεις. Οι γυναίκες θα έπρεπε να εργαστούν 1,5 επιπλέον μήνα για να καλύψουν τη διαφορά.
Τον Μάιο του 2023, ο μέσος μισθός ενός άνδρα ήταν 1.417,283 ευρώ και μιας γυναίκας 1.240,35 ευρώ, με το μισθολογικό χάσμα να βρίσκεται στο 14,26%, σύμφωνα με την πύλη δεδομένων του ΙΟΒΕ, Greeceinnumbers.
Στο ίδιο μήκος κύματος και τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, δείχνουν πως οι μεγαλύτερες μέσες ετήσιες αποδοχές καταγράφονται στον κλάδο των χρηματοπιστωτικών και ασφαλιστικών δραστηριοτήτων με 1.950 ευρώ καθαρά τον μήνα για τους άνδρες και 1.630 ευρώ για τις γυναίκες (διαφορά 320 ευρώ τον μήνα).
Οι χαμηλότερες αμοιβές και για τα δύο φύλα είναι στον τομέα τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία, με 750 ευρώ τον μήνα για τους άνδρες και 655 ευρώ για τις γυναίκες.
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το έμφυλο μισθολογικό χάσμα
Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα δεν είναι αποτέλεσμα μιας μεμονωμένης αιτίας, αλλά προκύπτει από ένα σύμπλεγμα κοινωνικών, οικονομικών και θεσμικών παραγόντων που αναπαράγουν τις ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών στον χώρο εργασίας.
Οι γυναίκες τείνουν να απασχολούνται σε τομείς που αμείβονται χαμηλότερα, όπως η εκπαίδευση, η υγεία και οι κοινωνικές υπηρεσίες, ενώ οι άνδρες κυριαρχούν σε κλάδους υψηλότερης αμοιβής, όπως η τεχνολογία, η μηχανική και τα χρηματοοικονομικά.
Αυτός ο επαγγελματικός διαχωρισμός, γνωστός ως «οριζόντιος διαχωρισμός», έχει ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση γυναικών σε χαμηλόμισθες θέσεις.
Οι κοινωνικές προσδοκίες και τα στερεότυπα που συνδέονται με το φύλο επηρεάζουν τις προσλήψεις, τις προαγωγές και τις αμοιβές.
Για παράδειγμα, οι γυναίκες συχνά αξιολογούνται με αυστηρότερα κριτήρια σε θέσεις ηγεσίας ή θεωρούνται λιγότερο κατάλληλες για απαιτητικά επαγγέλματα, γεγονός που περιορίζει τις ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξής τους.
Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα αποτελεί μια διαρκή πρόκληση που αντικατοπτρίζει βαθύτερες ανισότητες στην αγορά εργασίας αλλά και την κοινωνία εν γένει.
Η αντιμετώπισή του απαιτεί στοχευμένες πολιτικές ενδυνάμωσης των γυναικών για τη μείωση των μισθολογικών διαφορών, όπως η ενίσχυση της διαφάνειας στις αμοιβές και η προώθηση της ισότητας στις ευκαιρίες ανέλιξης.
Μόνο μέσα από συντονισμένες προσπάθειες κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και κοινωνίας μπορεί να διασφαλιστεί ένα πιο δίκαιο και ισότιμο εργασιακό περιβάλλον.
tovima.gr
