Αγωνία, πίεση και υψηλές προσδοκίες: Πώς επηρεάζει το άγχος τους μαθητές και τι ρόλο παίζουν γονείς και ειδικοί στη στήριξή τους;
Γράφει η Αναστασία - Βασιλική Γκολέμη
Οι Πανελλαδικές εξετάσεις δεν είναι απλώς μια εκπαιδευτική διαδικασία. Για χιλιάδες μαθητές κάθε χρόνο, αποτελούν μια έντονη και στρεσογόνα εμπειρία. Το άγχος, όταν ξεπερνά τα φυσιολογικά επίπεδα, μπορεί να γίνει βαρύ φορτίο που επηρεάζει την ψυχική και σωματική υγεία των εφήβων.
Η Δανάη Παπαϊωάννου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια, ανέλυσε στο Newsbomb.gr τα σημάδια, τις συνέπειες και τους τρόπους διαχείρισης του άγχους που βιώνουν οι μαθητές.
Όπως εξηγεί η Δανάη Παπαϊωάννου, «το άγχος εκδηλώνεται με πολλαπλούς τρόπους. Μπορεί να δούμε πόνους στο στομάχι ή στο στήθος, εφίδρωση, ζαλάδες και πονοκεφάλους. Επίσης, παρατηρούμε διαταραχές ύπνου, απώλεια όρεξης, απομόνωση και, πολλές φορές, εμμονικές ή φοβικές συμπεριφορές».
Ωστόσο, υπογραμμίζει πως δεν είναι απαραίτητο να εξαλειφθεί το άγχος εντελώς. «Λειτουργεί και προστατευτικά, κρατώντας τα παιδιά σε εγρήγορση. Το πρόβλημα είναι η υπερβολή: όταν το άγχος δεν είναι πλέον κινητήριος δύναμη, αλλά εμπόδιο».
«Έρευνες καταδεικνύουν ότι το άγχος συνδέεται με την επιθυμία των παιδιών να είναι αποδεκτά κοινωνικά και, σε πολλές περιπτώσεις, εκφράζεται μέσα από σωματικές εκδηλώσεις», συμπλήρωσε.
Η αντιμετώπιση: Από το “Δεν μπορώ” στο “Έχω τον έλεγχο”
Οι μαθητές, σύμφωνα με την ειδικό, ωφελούνται ιδιαίτερα όταν μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τι τους φοβίζει και να αξιολογούν ρεαλιστικά τις πιθανότητες αποτυχίας. «Χρειάζεται να κατανοήσουν τι σημαίνει επιτυχία για τους ίδιους. Είναι σημαντικό να δουν και την αξία της δεύτερης ή τρίτης επιλογής, όχι μόνο της “πρώτης σχολής”».
Η οργάνωση, η συνέπεια και η προσωπική αναγνώριση της προσπάθειας λειτουργούν ως σταθεροί άξονες. «Αν ένας μαθητής προετοιμαστεί σωστά και δώσει τον καλύτερό του εαυτό, ακόμα κι αν δεν επιτύχει την πρώτη του επιλογή, αυτό είναι μια μορφή επιτυχίας», τονίζει η κυρία Παπαϊωάννου.
«Η οργάνωση και η μεθοδική προετοιμασία βοηθούν τους μαθητές να αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο, με αποτέλεσμα το άγχος να μετατρέπεται σε ετοιμότητα. Η αλλαγή στη σκέψη από το "Δεν μπορώ" προς το "Μπορώ να ελέγξω την προετοιμασία μου" αποτελεί βασικό στοιχείο για να μειωθεί η πίεση, και να διατηρηθεί η προσήλωση στον στόχο», συμπλήρωσε.
Ο ρόλος των γονέων σε αυτή τη δύσκολη περίοδο
Η συμβολή της οικογένειας δεν μπορεί να υποτιμηθεί. «Οι γονείς πρέπει να δημιουργούν ένα ασφαλές συναισθηματικό πλαίσιο. Να δείχνουν αποδοχή, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, και να προσφέρουν ενσυναίσθηση και επικοινωνία», εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια.
«Όταν υπάρχει αμοιβαία επικοινωνία συναισθημάτων, οι μαθητές αποκτούν τη δυνατότητα να ρυθμίζουν καλύτερα τον εαυτό τους, να σκέφτονται εναλλακτικά σχέδια (δεύτερες ή τρίτες επιλογές) και να καλλιεργούν την αυτονομία τους. Παράλληλα, μαθαίνουν μια σημαντική αλήθεια της ζωής: ότι η επιτυχία δεν έρχεται πάντα με την πρώτη προσπάθεια», συμπληρώνει.
Επιπλέον, ενθαρρύνονται να βοηθήσουν τα παιδιά τους να διατηρούν ισορροπημένες συνήθειες: άσκηση, βόλτες στη φύση και κοινωνική επαφή. «Αν και η τεχνολογία αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την εκπαιδευτική προετοιμασία, η επαφή με το φυσικό περιβάλλον προσφέρει μια βαθύτερη αίσθηση σύνδεσης με την πραγματικότητα και συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτογνωσίας - στη συνειδητοποίηση δηλαδή του ποιος είναι κανείς και ποιος επιθυμεί να γίνει».
Πότε πρέπει τα παιδιά να απευθυνθούν σε ειδικό;
Όταν το άγχος μετατρέπεται σε παθολογικό συνοδεύεται δηλαδή από κρίσεις πανικού και έντονες σωματικές αντιδράσεις, η παρέμβαση ειδικού είναι κρίσιμη. «Όταν το άγχος αρχίζει να επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητα του εφήβου ή συνοδεύεται από έντονα σωματικά συμπτώματα και κρίσεις πανικού, καθίσταται αναγκαία η παρέμβαση από κάποιον ειδικό», είπε η Δανάη Παπαϊωάννου.
Και πρόσθεσε: «Ο ψυχολόγος μπορεί να συμβάλει καθοριστικά, προσφέροντας έναν ασφαλή και υποστηρικτικό χώρο στον έφηβο, στον οποίο θα μπορέσει να επανέλθει στο παρόν και να βιώσει -έστω προσωρινά- μια αίσθηση σωματικής χαλάρωσης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, ο νέος θα έχει τη δυνατότητα να αρχίσει να παρατηρεί με μεγαλύτερη επίγνωση τα συναισθήματα και τις σκέψεις που του προκαλούν άγχος. Με τη βοήθεια κατάλληλων τεχνικών αυτορρύθμισης και την ενίσχυση από την θεραπευτική σχέση, σταδιακά θα μπορέσει να ανακτήσει την αίσθηση ελέγχου τόσο στο σώμα του όσο και στο μυαλό του, οδηγούμενος έτσι σε μια κατάσταση μεγαλύτερης ηρεμίας και εσωτερικής ισορροπίας».
Το ζητούμενο δεν είναι να πετύχουν τα παιδιά με κάθε κόστος, αλλά να συνεχίσουν να αναπτύσσονται
Η πίεση των πανελληνίων μπορεί να αφήσει μακροχρόνια ίχνη. Όπως αναφέρει η Δανάη Παπαϊωάννου, «πολλά παιδιά βιώνουν ντροπή και αυτοαπόρριψη όταν νιώθουν ότι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει είτε σε υπεραπόδοση είτε σε πλήρη απόσυρση και ενίοτε σε αντικοινωνικές συμπεριφορές».
«Ως ανθρώπινα όντα, έχουμε βαθιά ανάγκη για αποδοχή και σύνδεση με τους άλλους. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τους εφήβους, καθώς για αυτούς η αποδοχή δεν αφορά απλώς την κοινωνική τους θέση, αλλά συνδέεται συχνά με την αίσθηση επιβίωσης. Όταν οι νέοι αντιλαμβάνονται πως δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες της οικογένειάς τους ή του στενού τους περιβάλλοντος, μπορεί να βιώσουν έντονα συναισθήματα ντροπής και να απομονωθούν, όχι επειδή τους απορρίπτουν απαραίτητα οι άλλοι, αλλά επειδή οι ίδιοι επιβάλλουν στον εαυτό τους αυτήν την απομάκρυνση.
Έτσι, συχνά συναντάμε δύο βασικές ομάδες μαθητών: εκείνους που καταβάλλουν υπερβολική προσπάθεια για να πετύχουν σε ακαδημαϊκό επίπεδο και εκείνους που αισθάνονται πως έχουν ήδη αποτύχει. Οι δεύτεροι συνήθως αναζητούν άλλους τρόπους για να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου, επιλέγοντας κάποιες φορές προκλητικές ή αντικοινωνικές συμπεριφορές ως μέσο ένταξης σε ομάδες. Το ζητούμενο, όμως, δεν είναι να πιέσουμε τα παιδιά να πετύχουν με κάθε τρόπο, αλλά να τα ενθαρρύνουμε να συνεχίσουν να μαθαίνουν και να αναπτύσσονται – και ένα βασικό κανάλι για αυτό είναι το σχολείο», πρόσθεσε.
Το ζητούμενο, λέει, δεν είναι να πετύχουν τα παιδιά με κάθε κόστος, αλλά να συνεχίσουν να αναπτύσσονται.
«Ακόμα και όσοι δεν τα καταφέρουν στις πανελλήνιες εξετάσεις, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να μάθουν. Μπορεί απλώς να μην έχουν ακόμη βρει τα κατάλληλα μέσα ή να χρειάζονται ένα διαφορετικό εκπαιδευτικό ή προσωπικό πλαίσιο για να αναδειχθούν. Το ουσιαστικό είναι να διδάξουμε στα παιδιά πώς να αναγνωρίζουν, να επεξεργάζονται, να αποδέχονται και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με υγιή τρόπο.
Διότι, όταν η εφηβεία χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη ένταση, συνεχή εσωτερική επαγρύπνηση, βίαιες αμυντικές αντιδράσεις και γενικευμένο στρες, υπάρχει ο κίνδυνος αυτοί οι νέοι να εξελιχθούν σε ενήλικες που δυσκολεύονται να κατανοήσουν ή να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους - με αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται σε συναισθηματική παράλυση και να αδυνατούν να συμφιλιωθούν ακόμη και με τον ίδιο τους τον θυμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αρχίζει να διαφαίνεται το έδαφος για βαθύτερες ψυχικές δυσκολίες και παθολογίες στην ενήλικη ζωή», σημειώνει.
newsbomb.gr
