Τομεακή Οργάνωση Εύβοιας ΚΚΕ: Επίσκεψη τιμής και μνήμης στο Γράμμο Βίτσι

Τέσσερις μέρες στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού. Με οργανωτή τις ΚΟΒ Νοσοκομείου και ΚΟΒ Ειδικής Αγωγής και Πρόνοιας Χαλκίδας του ΚΚΕ

Με οργανωτή τις ΚΟΒ Νοσοκομείου και ΚΟΒ Ειδικής Αγωγής και Πρόνοιας Χαλκίδας του ΚΚΕ

Ήσουν κι εσύ εκεί;

Έχουν περάσει λίγες μέρες από την επιστροφή μας από το Γράμμο και το Βίτσι αλλά η συζήτηση με τους συντρόφους και τους φίλους του κόμματος επανέρχεται στην ίδια ερώτηση: Ήσουν κι εσύ εκεί;

Δείχνει κι αυτό τον ενθουσιασμό, την έμπνευση, την δύναμη που μας έδωσε για να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι το τέλος, η επίσκεψη μας εκεί.

Πριν ακόμα φτάσουμε, οι φωτογραφίες και τα βίντεο από τις πεζοπορίες, τις επισκέψεις σε μνημεία και μουσεία, τα γλέντια μας με αντάρτικα τραγούδια σε κάθε στάση, είχαν ήδη κυκλοφορήσει. Πολλοί που δεν κατάφεραν να έρθουν το ζούσαν έστω κι έτσι. Άλλοι που δεν είχαν καταλάβει τι ακριβώς πάμε να κάνουμε, ζήλεψαν και σωστά μας χρέωσαν ότι έπρεπε να είχαμε ενημερώσει καλύτερα και όχι απλά να τους πούμε τον προορισμό.

Οι συζητήσεις για την επόμενη οργανωμένη επίσκεψη στο Γράμμο και στο Βίτσι αλλά και για την οργάνωση αντίστοιχων στην Ρούμελη και την Εύβοια έχουν ήδη ξεκινήσει.

Για όσους συμμετείχαμε έχουν περάσει μέρες αλλά το ταξίδι αυτό ακόμα μονοπωλεί την σκέψη μας. Συναντάμε ο ένας τον άλλο, χαμογελάμε και λέμε «τι ταξίδι ήταν αυτό!».

Το ταξίδι που πραγματοποιήσαμε δεν ήταν απλά μια εκδρομή. Για τον καθένα ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία στην προσπάθεια να πατήσουμε στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού. Όλοι ζήσαμε πολύμορφα το μεγαλείο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και του Κόμματος μας, του Κ.Κ.Ε. Πήραν μορφή οι ιστορίες, τα βιβλία, οι επεξεργασίες του Κόμματος. Ακόμα και για αυτούς που ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με αυτό το κομμάτι της ιστορίας. Φούντωσαν οι συζητήσεις, γεννήθηκαν απορίες, μεγάλωσε η διάθεση για διάβασμα. Ήδη με την επιστροφή μας έγινε η πρώτη παραγγελία βιβλίων.

Ο νεαρότερος σε ηλικία που συμμετείχε , μέλος της ΚΝΕ, στην ερώτηση “τι σου έμεινε απο την εκδρομή;” είπε:

“Εδώ κατάλαβα ότι όλοι αυτοί οι μαχητές ήταν πραγματικοί άνθρωποι. Ήταν όπως εμείς, άνθρωποι που έδωσαν και τη ζωή τους, θυσιάστηκαν για να ζήσει ο λαός μας καλύτερες μέρες”.

Κάθε τοπίο και η δική του ομορφιά και οι γνώμες να ανταλλάσσονται.

“Εμένα μου άρεσε ο Γράμμος περισσότερο!”

“Το Βίτσι έχει τη δική του μαγεία!” να λέει άλλος.

Είναι λοιπόν πολύτιμη η δυνατότητα που μας δίνεται για οργανωμένες επισκέψεις στο Γράμμο και το Βίτσι. Και μπορεί να πολλαπλασιαστεί και στην δική μας περιοχή, την Ανατολική Στερεά και Εύβοια.

Το πρόγραμμα μας πυκνό για να δούμε όσα περισσότερα γίνεται. Η ώρα αναχώρησης το πρωί αλλάζει, η μεσημεριανή στάση μικραίνει, όλα για όλα για να «πάρουμε» όσα περισσότερα μπορούμε.

“Στου βούρκου μέσα τα νερά

Ποια γλώσσα μου μιλάνε

Αυτοί που μου ζητάνε

Να χαμηλώσω τα φτερά;”

λέει το τραγούδι κι έτσι ακριβώς ξεκινήσαμε το απομεσήμερο από το πάρκο του Βούρκου στη Χαλκίδα για να συναντήσουμε μιαν άλλη γλώσσα, αυτήν των αγωνιστικών παραδόσεων του λαού μας, λέξεις κι έννοιες που να δίνουν υπόσταση στο σύγχρονο επαναστατικό κίνημα.

Η αφήγηση αρχίζει από τα πρώτα κι όλας χιλιόμετρα:

“Παρνασσός – Γκιώνα- Οίτη - Βαρδούσια, ένα τετράπλευρο που σ’ όλη σχεδόν τη δεκαετία του ‘40 λεύτερος ήταν ο λαός που πάλευε με μπροστάρη το ΚΚΕ και με τ όπλο στο χέρι, την πρώτη περίοδο ενάντια στον κατακτητή και τη δεύτερη περίοδο ενάντια στην αστική τάξη της χώρας μας και τους συμμάχους της Βρετανούς και Αμερικάνους. Εδώ πάνω ο αστικός στρατός έμπαινε μόνο όταν το αντάρτικο ντουφέκι του άφηνε κάποιο περιθώριο να κινηθεί”.

Πιάνουμε την περιοχή της Ξυνιάδας, αριστερά μας το Δερελί απ όπου ξεκίνησε η μεγάλη πορεία των αόπλων για να φτάσει όπως κι έφτασε εν μέσω μαχών στον Γράμμο.

Απέναντι είναι η Ομβριακή απ’ όπου ξεκίνησε ο Μπελής με την πρώτη ανταρτοομάδα κι άπλωσαν τη δράση τους στ’ ανατολικά Αγραφα μέχρι να ενωθούν με τις δυνάμεις του Διαμαντή και να συγκροτήσουν το Αρχηγείο Ρούμελης του ΔΣΕ.

Κατεβαίνουμε στο θεσσαλικό κάμπο.

“Να, αριστερά εκεί ψηλά είναι η “Κοιμωμένη των Αγράφων” με τις κορφές Πέντε Πύργοι, Φλιτζάνι, Μπορλέρο, εκεί είναι η θρυλική Νιάλα. Σ’ αυτήν όλη τη περιοχή προσπάθησε ο αστικός στρατός να εξοντώσει με το σχέδιο “Τέρμινους” τις δυνάμεις του ΔΣΕ. Ήθελαν να εγκλωβίσουν το Γενικό Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε. που είχε σταθμεύσει στο Καροπλέσι. Μ’ έναν ελιγμό οι δυνάμεις μας βγήκαν έξω από τον κλοιό κι έφτασαν στη Βουλγάρα, πάνω απ τα Φουρνά. Μια ομάδα, όμως, με μέλη της Επιτροπής Πόλης της Καρδίτσας του ΚΚΕ, εγκλωβίστηκε στη Νιάλα μέσα στο χιονιά. Εκτελέστηκαν όλοι...”

Λίγο πριν τα Μετέωρα αγναντεύουμε βόρεια τη Τσούκα, σημερινό Φωτεινό, εκεί όπου τον Οκτώβρη του 1946 συγκροτήθηκε το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.

Ανεβαίνουμε, διασχίζουμε τη κοιλάδα ανάμεσα σε Χάσια κι Αντιχάσια. Αρχίζει η αφήγηση για τη μεγάλη μάχη του Γράμμου, του 1948: “Ο Γράμμος είναι ακόμα μακριά. Όμως από δω κάτω ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις της 10ης Μεραρχίας του αστικού στρατού. Ο ΔΣΕ μπορούσε να αντιτάξει εδώ μόνο τις δυνάμεις της 16ης Ταξιαρχίας του. 700 μαχητές με λιανοντούφεκα απέναντι σε 10.000 πλούσια εξοπλισμένους του αστικού στρατού. Εφάρμοσε την τακτική της ενεργητικής άμυνας, που σημαίνει ότι έπιαναν τον αντίπαλο μακρυά από την περιοχή που σκόπευε να καταλήξει, τον Γράμμο, και τον μάτωναν στην πορεία του χρησιμοποιώντας όλα τα αναγκαστικά περάσματα. Το σχέδιο “Χαραυγή” που ξεκίνησε από τη Ρούμελη και εξελίχθηκε σε σχέδιο "Κορωνίς" στον Γράμμο,με στόχο να εγκλωβιστεί ο ΔΣΕ με μια λαβίδα στα σύνορα από τις δυνάμεις των 15η, 1η, 2η, 8η, 9η και 10η Μεραρχία, αντί να ολοκληρωθεί σε 7 μέρες, βασίλεψε μετά από 75 μερόνυχτα μαχών, με τις δυνάμεις του ΔΣΕ να σπάνε τον κλοιό και να περνάνε στο Βίτσι”.

Αργά το βράδυ φτάνουμε στο φιλόξενο Νεστόριο. Αύριο θα χουμε μια δύσκολη μέρα.

Στη Νοσοκομειούπολη του ΔΣΕ

Στη διαδρομή απ’ το Νεστόριο ως το Λιανοτόπι, μας πιάνει μπόρα. Πως ν’ ανέβουμε τώρα το βουνό μέσα στη λάσπη; Τραβάμε για Γράμμουστα, εκτός προγράμματος αυτό. Ευκαιρία, όμως, για ένα μάθημα στρατιωτικής και όχι μόνο γεωγραφίας. Τριγύρω ένα στεφάνι ξακουστές κορφές. Στο κέντρο το 2520, η τρίτη ψηλότερη κορφή της χώρας. Δίπλα του η Σκίρτση και παραδίπλα η Κιάφα. Μαθαίνουμε για τις μάχες των τελευταίων πέντε ημερών, το 1949. Και για κείνη την ομάδα που έμεινε πίσω να κρατήσει την άμυνα ώστε να μπορέσει το σύνολο των δυνάμεων του ΔΣΕ να φτάσει στο πέρασμα της Μπάτρας. Για τον νεολαίο μαχητή που ανέλαβε να παραδώσει στο Τάγμα τα κομματικά βιβλιάρια ώστε να γίνει γνωστό ποιοι είναι αυτοί που έπεσαν μέχρι ενός με το όπλο στο χέρι. Η συγκίνηση δεν άφησε την ιστόρηση να ολοκληρωθεί…

Ο καιρός καθάρισε. Επιστροφή στο Λιανοτόπι και πιάνουμε ν ανεβαίνουμε προς το Νοσοκομείο. Σ’ όλη τη διαδρομή μας υποδέχονται μέσα από τα ταμπλό του πρωτότυπου υπαίθριου Μουσείου που έχει στηθεί εκεί οι μορφές των μαχητών. Οι γυναίκες που κουβαλούν στους ώμους τους τραυματίες, η φρουρά του νοσοκομείου, ο Πέτρος Κόκκαλης πλαισιωμένος με μαχητές και προσωπικό του νοσοκομείου. Εχουμε φτάσει πλέον στη καρδιά της Νοσοκομειούπολης, στα 1400 μέτρα υψόμετρο. Μελετάμε την ιστορία του νοσοκομείου.

Ο Κατσαρός Δημήτρης, μέλος του Τ.Γ. Εύβοιας παρουσιάζει με μια σύντομη ομιλία τον ηρωικό αγώνα του Δ.Σ.Ε τα επιτεύγματα του Υγειονομικού, μιλά για το ρόλο του επιστήμονα σήμερα.

Το σύνθημα “ΕΑΜ-ΕΛΑΣ- ΕΠΟΝ-ΟΠΛΑ–Δ.Σ.Ε. ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΚΚΕ” αντιλαλεί στα φαράγγια….

Ανεβαίνουμε λίγα μέτρα ακόμα και μπροστά μας το Νεκροταφείο των μαχητών του Δ.Σ.Ε . Ο Θ. Λεκάτης, απ’ το ιστορικό τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ που μας συνοδεύει, μας μεταφέρει το κλίμα από τις μέρες που φίλοι και σύντροφοι από το Νεστόριο και την οργάνωση Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ εντόπισαν το σημείο. Την τεράστια κινητοποίηση που ακολούθησε, τους επιστήμονες και τις μεγάλες ομάδες συντρόφων που πρόσφεραν εθελοντική δουλειά ώστε να αναδειχθεί ο χώρος να πάρει τη μορφή που έχει σήμερα.

Μια συντρόφισσα απο την Β. Εύβοια εντοπίζει στην πλάκα με τα ονόματα των νεκρών έναν μαχητή “απο το διπλανό χωριό μου τον Πύργο”...

Διασχίζουμε στην επιστροφή τα μονοπάτια και βλέπουμε την τεράστια δουλειά του ΚΚΕ σε κάθε σημείο για να αναδειχθεί η ιστορική σημασία του τόπου.

Μετά από μια μικρή στάση στους καταρράκτες στο Κεφαλόβρυσο του Πευκόφυτου, φτάνουμε στο Κεφαλοχώρι. Πεζοπορούμε στον δασικό δρόμο ως πάνω στο λόφο που βρίσκεται το μνημείο για τον ΔΣΕ που στήθηκε από ΚΚΕ το 2006. Κατεβαίνουμε μέσα από δασικό μονοπάτι στο χωριό. Στάση για γεύμα κι αντηχούν τα τραγούδια “Ήρωες άπαρτα βουνά”, “ο Άρης κανει πόλεμο με αντάρτες παλικάρια” ...

Επόμενη στάση το μουσείο του Δ.Σ.Ε στο χωριό Θεοτόκος. Το σπίτι που στεγάζεται το Μουσείο είναι δωρεά της οικογένειας Ζούνη. Απο το διπλανό σπίτι καταφτάνει ο μπάρμπα Κώστας που στα 95 του χρόνια φροντίζει τον χώρο. “Όσο αντέχουν τα πόδια μου θα το κάνω” μας λέει. Στην είσοδο του μουσείου η ΚΟΒ Κατασκευών της Αθήνας έβαλε το χέρι της και έστησε ενα τεράστιο Δ. Γύρω γύρω σε πλάκες, τα ονόματα των νεκρών μαχητών από τα χωριά του κεντρικού, δυτικού Γράμμου και του Σμόλικα.

“Φορτωμένοι” ήδη με τόσα, μένουμε άφωνοι όταν μέσα από έναν στριφογυριστό δρόμο φτάνουμε ψηλά, στη θέση Χάρος Κοτύλης. Δέος. Γκρεμός 200 μέτρα κάτω. Εκεί έπεσαν έχοντας ρίξει και την τελευταία σφαίρα τους στον αντίπαλο τρεις μαχητές του ΔΣΕ το 1947. Στη κορφή του υψώματος Σπανούρα στέκει το μνημείο που έστησε το Κόμμα για τους σταυραετούς του.

Επιστροφή στο Νεστόριο και γραμμή για το Μουσείο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ-ΕΠΟΝ -ΔΣΕ. Κι εδώ το κτίριο είναι δωρεά στο ΚΚΕ από τον Χάρη Τουτούνη στη μνήμη των αγωνιστών γονιών του.

Στο εσωτερικό του Μουσείου ξεδιπλώνεται μέσα από πυκνές αναφορές όλη η περίοδος από το 1940 ως το 1949. Βήμα – βήμα κάθε ηρωική στιγμή. Παρά τα όσα είχαμε ακούσει μέχρι εκείνο το σημείο θέλαμε να ακούσουμε περισσότερα. Ξεχωριστό έκθεμα το τμήμα ενός τοίχου από παλιό σπίτι πάνω στον οποίο είναι γραμμένο από το μακρυνό 1948 το σύνθημα “ο ΔΣΕ είναι ατσαλένιος”. Εξω από το κτίριο απλωμένα σε χαλύβδινες επιφάνειες τα ονόματα των νεκρών του αγώνα από όλα τα χωριά της περιοχής. Μαθαίνουμε για τα παιδιά του χωριού που για πρώτη φορά είδαν σε μνημείο τα ονόματα των μαχητών προγόνων τους για τους οποίους μέχρι τότε δεν είχαν μάθει τίποτα.

Ένα μικρό γλεντάκι στήνεται αργότερα δίπλα απ’ τη πάνω πλατεία του χωριού και μαζεύουμε δυνάμεις για την επόμενη μέρα που είναι αφιερωμένη στη περιοχή της Πρέσπας.

“Εδώ ήταν η Ελεύθερη Ελλάδα”

Πρώτη στάση της τρίτης μέρας, λίγο έξω από το χωριό Ιεροπηγή, στη βάση του υψώματος Μάλι Μάδι. Πίσω μας, βόρεια, χωμένο μέσα στο νταμάρι της Λάρκο, το μνημείο για την ομώνυμη μάχη. Μπροστά μας, νότια, όλο το πεδίο του μεγάλου ελιγμού των δυνάμεων του ΔΣΕ από τον Γράμμο προς το Βίτσι τον Αύγουστο του 1948. Γεωγραφία και ιστορία άρρηκτα δεμένα. Εκεί είναι η Αλεβίτσα, πλάι της η Γκίνοβα, ανάμεσα το πέρασμα του Μονόπυλου. Εδώ μπροστά μας τα Φαλτσάτα. Και η αφήγηση περνά στη μάχη στο Μάλι Μάδι. Τι να πρωτοκρατήσεις στη μνήμη…

To Γενικό Επιτελείο του αστικού στρατού καθόρισε η επιχείρηση του στρατού στο Μάλι - Μάδι να αρχίσει στις 30 Αυγούστου 1948. Στη διαταγή του στις 29.08.48, ο υποστράτηγος Θ. Πεντζόπουλος έγραφε: «Διατάσσω... την εξόντωσιν απάντων... Ας αποτελέσει η αυριανή επιχείρησις το παράδειγμα».

Μετά από 10 μέρες (30 Αυγούστου - 08 Σεπτέμβρη 1948) σκληρών μαχών, τα τμήματα του ΔΣΕ πέρασαν στην αντεπίθεση με τις ταξιαρχίες 103, 107, τη Σχολή Αξιωματικών και άλλες μικρές μονάδες. Η προετοιμασία της αντεπίθεσης έγινε σε σύντομο χρονικό διάστημα με συγκέντρωση δυνάμεων και σε κατάλληλο χρόνο αιφνιδιασμού. Οι δυνάμεις του αστικού στρατού έτρεχαν πανικόβλητες προς την Καστοριά όπου το ίδιο το επιτελείο τους έστησε αποσπάσματα και εκτελούσε τους φαντάρους που υποχωρούσαν!

“Στις 15 Σεπτέμβρη 1948 – διαβάζουμε- το τάγμα μας, το 426, πήρε διαταγή να επιστρέψει στο Λούντζερ. Κατεβήκαμε στην Κρυσταλλοπηγή. Στο Βατοχώρι οργανώθηκε εκδήλωση με εκπροσώπους της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, της τοπικής αυτοδιοίκησης και στρατιωτικών τμημάτων του ΔΣΕ. Συμμετείχαν πολλά άτομα. Υπήρχε εξέδρα όπου μπροστά της παρέλασαν με τη σειρά οι διμοιρίες που έκαναν την έφοδο στο Βούτσι. Ακούγαμε μουσική, παραβρισκόταν φωτογράφος και μηχανισμός που έκανε φιλμ”.

Φεύγοντας προς Πρέσπα, περνάμε από το Βατοχώρι όπου έχει στηθεί η προτομή του υποστράτηγου του ΔΣΕ, του θρυλικού Σκοτίδα (Νίκος Θεοχαρόπουλος).

Στη Πρέσπα

Λίγη ώρα μετά, στο Περβάλ κουβέντα για την περιοχή της Πρέσπας και των Κορεστίων και τη φράση “εδώ ο λαός είχε τον στρατό του, τον ΔΣΕ και ο ΔΣΕ ήταν ο στρατός αυτού του λαού”…

Σύντομη αναφορά στις τελευταίες μάχες του 1949, για τις εγκαταστάσεις του ΔΣΕ στη περιοχή, τη σχολή πυροβολικού, τις αποθήκες, τον χώρο εκπαίδευσης της Σχολής Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου, την περίφημη ΣΑΓΑ. Και φτάνουμε στο χωριό Καλλιθέα, στο τρίτο κατά σειρά Μουσείο – Μνημείο για το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ την ΕΠΟΝ και τον ΔΣΕ. Στον περίβολο του παλιού σχολείου που παραχωρήθηκε από την κοινότητα για το Μουσείο, εκατοντάδες ονόματα νεκρών απ όλα τα χωριά της περιοχής.

Η Καιπάνου Βάσω, γραμματέας της ΚΟΒ Νοσοκομειου Χαλκίδας πραγματοποιεί μια σύντομη ομιλία.

Συνεχίζουμε το ταξίδι μας στα ΕλληνοΑλβανικά σύνορα , μπροστά μας οι κορυφογραμμές που τα οριοθετούν. Περνάμε από το χωριό Πύλη, μαθαίνουμε ότι εδώ ήταν η έδρα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης. Και στο βάθος της ρεματιάς ήταν η έδρα της ΚΕ του ΚΚΕ.

Φτάνουμε στον Πυξό. Ήταν κάποτε ένα ολόκληρο χωριό, που η αστική τάξη φρόντισε μετά το τέλος των μαχών να το εξαφανίσει από τον χάρτη. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα.

Εδώ, όμως έγινε τον Μάρτη του 1949 η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ. Συγκεντρώθηκαν εδώ γυναίκες μαχήτριες του Δ.Σ.Ε απο τη Ρούμελη, τη Θεσσαλία και άλλες περιοχές της Ελλάδας, ενώ ήρθαν και αντιπροσωπείες απο τις σοσιαλιστικές χώρες.

Μαχήτριες που αναδείχθηκαν σε διοικητές διμοιριών - λόχων, πολιτικοί επίτροποι Λόχων, Τάγματος. Εκατοντάδες μαχήτριες υπαξιωματικοί και αξιωματικοί παρασημοφορήθηκαν με μετάλλια ανδρείας και με το μετάλλιο "Ηλέκτρα".

Στο χώρο στέκει λαμπρό ένα μνημείο που έστησε η ΚΕ του ΚΚΕ και πλαισιώνεται με σειρά ενημερωτικών ταμπλό.

Διάλειμμα για γεύμα στους Ψαράδες και παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Επόμενη στάση το χωριό Κώττας.

Φτάνουμε με πορεία στον ομαδικό τάφο για τους νεκρούς του ΔΣΕ των τελευταίων μαχών του 1949.

Μια μαρμάρινη πλάκα στην είσοδο του περιφραγμένου χώρου γράφει:

”Τιμημένοι νεκροί του Δ.Σ.Ε στο Νεκροταφείο Κώττα και στα γύρω υψώματα βρίσκονται θαμμένοι – άταφοι εκατοντάδες μαχητές και μαχήτριες του Δ.Σ.Ε. που έπεσαν στις τελευταίες μάχες στο Βίτσι απο 1 έως 15 Αυγούστου του 1949.

Στη μνήμη τους η Κ.Ε. του ΚΚΕ στον χώρο του ομαδικού τάφου έστησε μνημείο για να τιμηθούν οι ηρωικοί σταυραετοί μας!”

Στη μέση του χώρου που βρισκόμαστε σε μία από τις στήλες του είναι χαραγμένη η φράση: “το λουλούδι που σας στέρησαν”

Πυκνώνει έτσι την ιστορία αυτού του μνημείου. Ο αστικός στρατός παράχωσε εδώ, έξω από το επίσημο νεκροταφείο του χωριού τους νεκρούς μαχητές του ΔΣΕ και για χρόνια κανείς δεν ήξερε τίποτα γι αυτό. Ώσπου τα γελάδια άρχισαν με τα πόδια τους να βγάζουν στην επιφάνεια τα οστά! Το ΚΚΕ ανέλαβε δράση. Και σήμερα στέκει εδώ ένα λαμπρό μνημείο με τα ονόματα όλων των νεκρών σε παράταξη.

Στο λάκκο της Φλώρινας

Το πρωινό της Κυριακής αποχαιρετάμε τους φιλόξενους κατοίκους του Νεστορίου. Λιγο πριν αναχωρήσουμε ένας κάτοικος εμφανίζεται σε ενα απο τα ξενοδοχεία και παραδίδει ενθύμιο προς τις ΚΟΒ 3 σφαίρες μαχητών και 2 θραύσματα από βόμβες. Η συγκίνηση όλων τεράστια.

Ξεκινάμε για Φλώρινα. Σε μια διαδρομή χωμένη μέσα στις οξιές στο λεωφορείο τραγουδάμε τα αντάρτικα τραγούδια μας.

Σύντομη στάση κάτω από την κορφή 2123 στο Βίτσι. Αναφορά στις τελευταίες μάχες. Λίγη ώρα αργότερα στη Φλώρινα μας υποδέχονται οι σύντροφοι της τοπικής κομματικής οργάνωσης του ΚΚΕ,

Φλεβάρη του 1949 . Ο Δ.Σ.Ε λίγο μετά την κατάληψη της Νάουσας επιχειρεί την κατάληψη και της Φλώρινας. Η μάχη σκληρή. Ο ΔΣΕ μπαίνει στην πόλη. Αλλά και ο αντίπαλος ήταν καλά προετοιμασμένος. 700 νεκροί και πάνω απο 1000 τραυματίες για το Δ.Σ.Ε. Κι ακολουθεί το ανοσιούργημα. Ο αστικός στρατός παίρνει νεκρούς και τραυματίες και τους παραχώνει σ΄ έναν

λάκκο, στις παρυφές της πόλης. Για δεκαετίες ήταν το μεγάλο μυστικό της πόλης. Ώσπου το ΚΚΕ έφερε στην επιφάνεια το γεγονός. Και μετά από μακροχρόνιες προσπάθειες, τελικά αγοράστηκε από το Κόμμα ο χώρος και στήθηκε εδώ ένα συγκλονιστικό και απόλυτα επιβλητικό μνημείο, οι νεκροί μαχητές που ορθώνονται ψηλά στον ουρανό, του γλύπτη Μέμου Μακρή.

Παίρνουμε τον δρόμο για το μακρύ ταξίδι της επιστροφής, βουβοί. Αυτά που ζήσαμε δεν χωράνε στην παραπάνω περιγραφή!

Με περισσότερη επιμονή και πείσμα φωνάζουμε:

Ζήτω η ένδοξη ιστορία του ΚΚΕ – το μέλλον μας είναι ο σοσιαλισμός, κομμουνισμός.