Σε γενικόλογες διαπιστώσεις χωρίς σαφή οδικό χάρτη για το κρίσιμο ζήτημα της λειψυδρίας περιορίζεται η κυβέρνηση την ώρα που μέρα με την ημέρα χαμηλώνει η στάθμη των ταμιευτήρων που τροφοδοτούν με νερό την πρωτεύουσα. Και ενώ οι συζητήσεις για τη λειψυδρία έχουν ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια και έως και σήμερα οι εξαγγελίες παραμένουν ασαφείς, πληροφορίες θέλουν την κυβέρνηση να εξετάζει ρόλο – έκπληξη για τη ΔΕΗ και αναφορικά με τη διαχείριση των υδάτων.
Ρόλος έκπληξη για τη ΔΕΗ
Πηγές κοντά στην υπόθεση τοποθετούν μαζί με την ΕΥΔΑΠ και τη ΔΕΗ στο νέο σχήμα διαχείρισης των υδάτων χωρίς, πάντως, να αποσαφηνίζεται ο ακριβής της ρόλος στο νέο μοντέλο, παρά το γεγονός ότι μέχρι τώρα είχε μείνει εκτός του κάδρου του νερού.
Η φημολογία αυτή ενισχύθηκε και από διαρροές στο Bloomberg, το οποίο σε χθεσινό δημοσίευμά του που προηγήθηκε της κυβερνητικής σύσκεψης έκανε λόγο για σχέδιο συγχώνευσης εκατοντάδων μικρών εταιριών ύδρευσης, που ελέγχονται κυρίως από δήμους, σε τρεις: στις υφιστάμενες ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ που θα επεκτείνουν την κάλυψή τους και σε έναν τρίτο φορέα που θα αναλάβει την ευθύνη για την υπόλοιπη χώρα και δεν κατονομαζόταν.
Αλλά και στην παρουσίαση που διακινήθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου υπάρχει αναφορά στους ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών (ΥΗΣ) της ΔΕΗ οι οποίοι όπως επισημαίνεται βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά, ενώ τονίζεται ότι «η κατάσταση κρίνεται ανησυχητική τόσο για τα αποθέματα ύδατος αλλά και για την ηλεκτροπαραγωγή από ΥΗΣ. Μικρότερη συμμετοχή των ΥΗΣ στο ενεργειακό μείγμα αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση του κόστους ενέργειας». Επιπροσθέτως η ΔΕΗ αναφέρεται ως πηγή και των στοιχείων για το εκτιμώμενο έλλειμμα του ισοζυγίου υδάτων, το οποίο από το -20% το 2026, αναμένεται να φτάσει το 2037 στο -45%.
Σε ό,τι αφορά τον διευρυμένο ρόλο των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ το πρώτο βήμα έχει ήδη γίνει με πρόσφατο νόμο που δίνει τη δυνατότητα γεωγραφικής επέκτασης των αρμοδιοτήτων τους για την προώθηση fast track έργων σε περιοχές που θα κηρυχθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λειψυδρίας με έκδοση περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων σε 45 ημέρες και διεκπεραίωση προσφυγών μέσα σε τρεις μήνες.
Να σημειωθεί ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει εκτιμήσει το κόστος των απαραίτητων υποδομών στην επικράτεια σε 10 δισεκατομμύρια ευρώ έως το 2030 για έργα που καλύπτουν δίκτυα, ταμιευτήρες, μονάδες αφαλάτωσης, επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και ψηφιακή παρακολούθηση, ενώ υπολογίζεται ότι πρέπει να προτεραιοποιηθούν περί τα 2.000 έργα σε όλη την Ελλάδα.
Αποφάσεις απαιτεί και η Αττική, καθώς στα τέλη Ιουνίου στους ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ υπήρχαν 570,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, όταν στην αρχή του υδρολογικού έτους το φθινόπωρο ήταν 637,5 εκατομμύρια ενώ την αντίστοιχη ημέρα πέρυσι ήταν 813,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η ραγδαία μείωση φαίνεται και από τη σύγκριση με τα προ τριετίας δεδομένα, βάσει των οποίων οι ταμιευτήρες περιείχαν 1,3 δισεκ. κυβικά μέτρα νερού.
Ερχεται μοντέλο ενέργειας και στο νερό
Στο μεταξύ, όπως είχε γράψει το «ethnos.gr» ήδη από τις αρχές του μήνα, το μοντέλο που ακολουθείται στην ενέργεια και για τη διαχείριση των υδάτων προκρίνει και η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Αυτό είχε επισημάνει ο απερχόμενος αντιπρόεδρος του Τομέα Υδάτων της Αρχής, Δημήτρης Ψυχογυιός, κατά την ενημέρωση της Υποεπιτροπής Υδατικών Πόρων της Βουλής.
Σύμφωνα με τον κ. Ψυχογυιό, η πρόταση περιλαμβάνει τον διαχωρισμό του κύκλου του νερού σε δύο βασικά επίπεδα παρόχων: έναν «πρώτο» πάροχο που θα διαχειρίζεται την προσφορά του νερού, δηλαδή την απόληψη, τη μεταφορά και την αποθήκευση, και έναν «δεύτερο» πάροχο, που θα έχει την ευθύνη της επεξεργασίας, της διανομής και της τελικής χρήσης από τον καταναλωτή, καθώς και τη συλλογή και επεξεργασία των λυμάτων.
Ο πρώτος πάροχος, κατά τα λεγόμενα του αντιπροέδρου της ΡΑΑΕΥ, θα είναι ένας κεντρικός, δημόσιος φορέας – είτε ανά Περιφέρεια είτε σε εθνικό επίπεδο – ο οποίος θα γνωρίζει και θα ελέγχει πλήρως την προσφορά του νερού. Ο ρόλος του θα είναι να «μεταφέρει» το νερό – όπως γίνεται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας από τον ΑΔΜΗΕ – προς τους δευτεροβάθμιους παρόχους, δηλαδή τις Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), καθώς και τους Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) όταν πρόκειται για αρδευτικό νερό.
Ο κ. Ψυχογυιός διευκρίνισε ότι οι δευτεροβάθμιοι πάροχοι θα δηλώνουν πόσο νερό χρειάζονται, θα το αγοράζουν και θα το διανέμουν στον καταναλωτή. Αν και διαβεβαίωσε πως ο δημόσιος χαρακτήρας του νερού διατηρείται – όπως επιτάσσει και το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) – το μοντέλο παραπέμπει σε δομές της αγοράς ηλεκτρισμού και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο εμπορικών πρακτικών.
Το σχέδιο βασίζεται ουσιαστικά στα πρότυπα της χονδρικής και λιανικής διάθεσης, με τον κεντρικό φορέα να λειτουργεί κατά το πρότυπο του ΑΔΜΗΕ στην ενέργεια – όπου το Δημόσιο διατηρεί τον έλεγχο κατέχοντας το 51% των μετοχών – και τους τοπικούς παρόχους να λειτουργούν όπως ο ΔΕΔΔΗΕ, που αναλαμβάνει τη διανομή προς τον τελικό χρήστη.
Το κρίσιμο ερώτημα σε όλο αυτό το σχέδιο δεδομένου και του ράλι των τιμών στην ενέργεια, είναι που θα εκτοξεύσει ένα τέτοιο μοντέλο τα τιμολόγια του νερού και πόσο θα προστατευτούν οι καταναλωτές, ειδικά οι ευάλωτες ομάδες. Μέχρι στιγμής, η ΡΑΑΕΥ δεν έχει ανοίξει όλα της τα χαρτιά, αλλά δηλώνει ότι σύντομα θα εκδώσει επίσημες γνωμοδοτήσεις με βάση τις προτάσεις των υφιστάμενων εταιριών ύδρευσης.
Από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σημειώνουν ότι δεν έχουν σχετική ενημέρωση από την Ρυθμιστική Αρχή προσθέτοντας ότι δεν έχουν καταλήξει στην προτεραιοποίηση των έργων καθώς βρίσκονται ακόμα στο στάδιο των μελετών.
Στη ΔΕΘ οι ανακοινώσεις
Η έλλειψη σαφούς πλαισίου κοστολογημένων ανά κατηγορία έργων και δράσεων προκύπτει και από τις χθεσινές ανακοινώσεις του Μαξίμου, οι οποίες περιορίστηκαν στην ανακοίνωση βασικών αξόνων με έμφαση στην αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης των υδάτων μέσω της δραστικής συγχώνευσης των φορέων που διαχειρίζονται το νερό για ύδρευση και άρδευση. Περίπου ένα μήνα πριν σε μια αντίστοιχη διυπουργική σύσκεψη υπό τον Πρωθυπουργό είχαν γίνει σχεδόν οι ίδιες διαπιστώσεις χωρίς να ανακοινωθούν συγκεκριμένα έργα ούτε τότε ούτε τώρα με πηγές κοντά στην υπόθεση να δείχνουν πλέον προς τη ...ΔΕΘ για την εξειδίκευση των μέτρων.
Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση κάνει λόγο για βιώσιμες εταιρίες ύδρευσης και αποχέτευσης και ολιστικό σχεδιασμό με κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων και τρόπων παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση) παραπέμποντας σε κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους έξι μήνες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΡΑΑΕΥ, αυτή τη στιγμή λειτουργούν περίπου 330 διαφορετικοί πάροχοι ύδρευσης – μεταξύ αυτών 127 ΔΕΥΑ και πάνω από 200 δήμοι – με εντελώς διαφορετικά πρότυπα, συστήματα, μεθόδους τιμολόγησης και χωρίς ενιαίο θεσμικό ή λειτουργικό πλαίσιο.
Η Αρχή εκτιμά ότι αυτή η πολυδιάσπαση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα και πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, με συγχωνεύσεις και εθελοντικές συνενώσεις, ώστε να δημιουργηθούν μεγαλύτερα και πιο αποτελεσματικά σχήματα με κοινή διαχειριστική κουλτούρα και τεχνική επάρκεια.
Βάσει των στοιχείων που είχε παρουσιάσει ο κ. Ψυχογυιός, η διαχειριστική επάρκεια λείπει από τη μεγάλη πλειονότητα των παρόχων, καθώς μέχρι σήμερα έχουν πιστοποιηθεί μόλις 30 φορείς – ανάμεσά τους μεγάλες ΔΕΥΑ και η ΕΥΔΑΠ – ενώ στην πρώτη φάση μόνο 10 πάροχοι είχαν ολοκληρώσει τη διαδικασία πιστοποίησης. Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι η πλήρης απουσία ενιαίας μεθοδολογίας για τη μέτρηση απωλειών νερού.
Στην κατεύθυνση της ρύθμισης του τομέα των υδάτων η ΡΑΑΕΥ έχει ήδη αναθέσει την υλοποίηση ενοποιημένης μελέτης έως τα τέλη της χρονιάς, με αντικείμενο:
- Την καταγραφή όλων των μορφών παρόχων ύδατος εκτός των Δήμων και ΔΕΥΑ.
- Τη διερεύνηση και τεκμηρίωση του θεσμικού πλαισίου που τους διέπει, συμψηφίζοντας τις ειδικές ρυθμίσεις που εφαρμόζονται σε κάθε κατηγορία.
- Την αποτύπωση του πεδίου εποπτείας της ΡΑΑΕΥ επ’ αυτών.
- Τη διατύπωση γνώμης για τις αλλαγές που απαιτούνται ώστε η Αρχή να διευρύνει θεσμικά τις αρμοδιότητές της.
- Τη σύσταση προτάσεων τροποποιήσεων και για το κανονιστικό πλαίσιο των ίδιων των παρόχων.
Αναφορικά με τις τιμολογιακές πολιτικές, η Αρχή ανέθεσε την εκπόνηση ολοκληρωμένου πλαισίου κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, το οποίο θα περιλαμβάνει ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης, σύγκριση με διεθνή μοντέλα, σχεδιασμό πλήρων τιμολογιακών μεθοδολογιών για οικιακή, επαγγελματική, αγροτική χρήση, υποστήριξη της ΡΑΑΕΥ για δημόσια διαβούλευση των προτάσεων και ρόλο συμβούλου στην κατάρτιση των τελικών ρυθμιστικών αποφάσεων.
Το βάρος στην άρδευση – 400 ΤΟΕΒ χωρίς ενιαίο πλαίσιο
Εξίσου χαοτική είναι η εικόνα που παρουσίασε ο κ. Ψυχογυιός και για τον τομέα της άρδευσης, όπου χρησιμοποιείται ποσοστό πάνω από το 80% του συνολικού νερού που καταναλώνεται. Περίπου 400 Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ) διαχειρίζονται υδάτινους πόρους με διαφορετικά τιμολόγια, μεθόδους μέτρησης και κανόνες, συχνά χωρίς κανέναν έλεγχο ή ομοιομορφία.
Ορισμένοι ΤΟΕΒ κοστολογούν με βάση τα καλλιεργούμενα στρέμματα, άλλοι με βάση τον τύπο της καλλιέργειας, ενώ κάποιοι συνδυάζουν τα δύο. Υπάρχουν και περιπτώσεις που εφαρμόζονται μετρήσεις μέσω υδρομέτρων, αλλά όχι πάντα – ακόμα και μέσα στον ίδιο νομό.
Και όλα αυτά την ώρα που σύμφωνα με τη ΡΑΑΕΥ, έως και 40% του νερού χάνεται ετησίως – είτε λόγω τεχνικών απωλειών είτε από παράνομες γεωτρήσεις και ανεξέλεγκτες απολήψεις, ενώ παρατηρούνται μεγάλες οικονομικές ανισότητες μεταξύ παρόχων. Ορισμένοι λειτουργούν με εισπραξιμότητα κάτω του 20%, είναι χρεωμένοι στη ΔΕΗ και έχουν υψηλό ενεργειακό κόστος λόγω γεωτρήσεων μεγάλου βάθους. Αντίθετα, άλλες ΔΕΥΑ ή ΤΟΕΒ είναι περισσότερο βιώσιμες και επενδύουν σε σύγχρονες υποδομές.
ethnos.gr
