Καλοκαίρι, δίψα για «τέλειο σώμα» και η υπόσχεση για άμεση απώλεια βάρους οδηγούν πολλούς στις λεγόμενες μονοφαγικές δίαιτες - σχήματα που υπόσχονται αποτοξίνωση και απώλεια κιλών μέσω της αποκλειστικής κατανάλωσης ενός μόνο τροφίμου.
Με το καλοκαίρι να βρίσκεται στην κορύφωσή του, πολλοί άνθρωποι παρασύρονται από υποτιθέμενες «θαυματουργές» δίαιτες για να χάσουν τα περιττά κιλά που τους εμποδίζουν να αποκτήσουν το «τέλειο σώμα».
Ανάμεσά τους είναι και οι λεγόμενες «μονοφαγικές δίαιτες»: περιοριστικά διατροφικά σχήματα που βασίζονται στην κατανάλωση ενός και μόνο τύπου τροφής για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, με στόχο την ταχεία απώλεια βάρους και την «αποτοξίνωση» του οργανισμού.
Δημοφιλή παραδείγματα περιλαμβάνουν τροφές όπως ο ανανάς, το μήλο, το καρπούζι, το ροδάκινο ή η αγκινάρα, καθώς και επιλογές με βάση δημητριακά όπως το ρύζι ή πλούσια σε πρωτεΐνη όπως ο τόνος ή το γάλα.
Οι δίαιτες «τύπου ανανά» παραμένουν μέχρι σήμερα εξαιρετικά δημοφιλείς καθώς υπόσχονται γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα.
Απώλεια βάρους ναι, αλλά για πόσο;
Δίαιτες που βασίζονται σε δραστική μείωση της θερμιδικής πρόσληψης μπορεί πράγματι να οδηγήσουν σε γρήγορη απώλεια βάρους. Ωστόσο, η τόσο χαμηλή κατανάλωση θερμίδων μειώνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Για να διατηρηθεί η ενεργειακή ισορροπία, το σώμα ενεργοποιεί μηχανισμούς που αντισταθμίζουν την έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Αρχικά χρησιμοποιείται το ηπατικό γλυκογόνο, η κύρια αποθήκη γλυκόζης του οργανισμού, ιδίως μεταξύ των γευμάτων ή κατά τη νηστεία.
Όταν εξαντληθεί αυτή η αποθήκη, το σώμα αρχίζει να διασπά μυϊκή μάζα για να εξασφαλίσει αμινοξέα, τα οποία, μέσω άλλων μεταβολικών οδών, μπορούν να μετατραπούν σε γλυκόζη. Αν αυτή η διαδικασία συνεχιστεί, μπορεί να προκύψει σημαντική απώλεια μυϊκής μάζας και άλλες μεταβολικές διαταραχές.
Έτσι, η ξαφνική απώλεια βάρους προέρχεται κυρίως από την απώλεια νερού και μυϊκής μάζας και όχι λίπους, γεγονός που καθιστά τα αποτελέσματα προσωρινά. Όταν κάποιος επιστρέψει στην κανονική του διατροφή μετά από ένα αυστηρό σχήμα, είναι συνηθισμένο να ανακτήσει γρήγορα το χαμένο βάρος — ένα φαινόμενο γνωστό ως «φαινόμενο γιο-γιο».
Oι μονοφαγικές δίαιτες μπορεί να φαίνονται ως μια εύκολη λύση, αλλά δεν προάγουν τη διατηρήσιμη απώλεια βάρους ούτε ενθαρρύνουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες.
Υπάρχουν οφέλη;
Πέρα από την αρχική απώλεια βάρους, δεν υπάρχει ουσιαστική επιστημονική τεκμηρίωση που να αποδεικνύει ότι οι μονοφαγικές δίαιτες έχουν πραγματικά ή μακροπρόθεσμα οφέλη. Ορισμένοι αναφέρουν ότι αισθάνονται πιο «ανάλαφροι» ή ότι βελτιώνεται η πέψη τους, όμως αυτά τα αποτελέσματα πιθανόν να οφείλονται περισσότερο στον αποκλεισμό επεξεργασμένων τροφίμων παρά στην ίδια τη δίαιτα.
Το «αποτοξινωτικό» στοιχείο αυτών των δίαιτων ενδέχεται επίσης να λειτουργεί ως φαινόμενο placebo. Η πεποίθηση ότι κάποιος «καθαρίζει» το σώμα του μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα ευεξίας, ακόμη και χωρίς καμία αποδεδειγμένη φυσιολογική αλλαγή.
Είναι επικίνδυνες;
Οι μονοφαγικές δίαιτες μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, ειδικά όταν εφαρμόζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο κύριος κίνδυνος είναι η έλλειψη βασικών θρεπτικών συστατικών, καθώς καταναλώνοντας μόνο έναν τύπο τροφής στερούμαστε τις απαραίτητες πρωτεΐνες, τα «καλά» λιπαρά, τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζεται το σώμα για να λειτουργήσει σωστά. Επιπλέον, μπορεί να προκαλέσουν πεπτικά προβλήματα, μεταβολικές διαταραχές, μυοσκελετικά προβλήματα, ορμονικές δυσλειτουργίες και ανισορροπίες ηλεκτρολυτών, ειδικά σε άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις.
Ένας επιπλέον σοβαρός κίνδυνος είναι η ανάπτυξη μιας ανθυγιεινής σχέσης με το φαγητό, βασισμένης στον περιορισμό και την ενοχή. Σε ακραίες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές όπως η ορθορεξία ή η νευρική ανορεξία.
Η αυστηρή στέρηση βασικών θρεπτικών συστατικών μπορεί επίσης να επηρεάσει την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε ευερεθιστότητα και κόπωση, που επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική ευεξία.
Γιατί είναι τόσο δημοφιλείς;
Παρά τους κινδύνους, οι μονοφαγικές δίαιτες εξακολουθούν να έχουν απήχηση, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η απλότητά τους και η υπόσχεση άμεσων αποτελεσμάτων με ελάχιστη προσπάθεια τις καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστικές. Πολλές από αυτές προωθούνται από διασημότητες ή influencers, προσδίδοντάς τους μια ψευδαίσθηση αξιοπιστίας.
Το βασικό μήνυμα που πρέπει να διαχυθεί είναι ότι πως οι δίαιτες που βασίζονται σε έναν μόνο τύπο τροφής μπορεί να προσφέρουν προσωρινή και γρήγορη απώλεια βάρους, αλλά δεν είναι αποτελεσματικές μακροπρόθεσμα και ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Δεν προσφέρουν πραγματικά οφέλη και μπορεί να οδηγήσουν σε διατροφικές ελλείψεις και σοβαρές επιπλοκές.
Για όλους αυτούς τους λόγους, δεν συνιστώνται και δεν θα πρέπει να προωθούνται ως κατάλληλοι τρόποι ελέγχου του βάρους ή βελτίωσης της υγείας.
Ο καλύτερος τρόπος για να πετύχει κανείς και να διατηρήσει ένα υγιές βάρος παραμένει μια ισορροπημένη, ποικίλη διατροφή σε συνδυασμό με τακτική σωματική άσκηση και υγιεινές συνήθειες ζωής.
Πηγή: The Conversation
