Οι πόλεις του πλανήτη ζεσταίνονται — και μαζί τους, ολόκληρος ο κόσμος. Οι καύσωνες γίνονται πιο συχνοί, πιο έντονοι και διαρκούν περισσότερο, μια τάση που σύμφωνα με την έκθεση της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος) έχει πλέον καταστεί «μη αναστρέψιμη σε ορατό ορίζοντα». Και όσο η θερμοκρασία ανεβαίνει, τόσο οι άνθρωποι στρέφονται στο πιο άμεσο μέσο ανακούφισης: το κλιματιστικό. Μόνο που το φάρμακο αυτό, τελικά, επιδεινώνει την ασθένεια.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η θερμοκρασία — είναι και η λύση
Η παγκόσμια ζήτηση για κλιματιστικά αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2050, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται σε χώρες με αυξανόμενα μεσαία στρώματα, όπως η Ινδία, η Κίνα, η Ινδονησία και η Βραζιλία. Αυτή η εκρηκτική αύξηση οδηγεί σε υψηλότερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας — συχνά παραγόμενης από ορυκτά καύσιμα — και σε αυξημένες εκπομπές CO₂. Ταυτόχρονα, τα κλιματιστικά μηχανήματα εκπέμπουν θερμότητα προς το εξωτερικό περιβάλλον, επιβαρύνοντας δραματικά το μικροκλίμα των πόλεων.
Στην Αθήνα, για παράδειγμα, μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου έδειξε ότι τις ημέρες καύσωνα η εξωτερική θερμοκρασία σε πυκνοκατοικημένες περιοχές μπορεί να αυξάνεται κατά 1,5 έως 3°C εξαιτίας της μαζικής χρήσης κλιματιστικών. Αντίστοιχα φαινόμενα καταγράφονται στο Παρίσι, όπου οι Αρχές κατέγραψαν αύξηση της νυχτερινής θερμοκρασίας έως και 2 βαθμούς εξαιτίας της τεχνητής ψύξης σε πολυκατοικίες και γραφεία, ενώ στο Νέο Δελχί, όπου το 2024 καταγράφηκε θερμοκρασία 49,2°C, η χρήση κλιματιστικών εκτοξεύθηκε κατά 260% σε σχέση με το 2015 — επιτείνοντας την ήδη ασφυκτική θερμική επιβάρυνση της πόλης.
Στο Τόκιο, η δημοτική αρχή επιχειρεί να περιορίσει τις συνέπειες με «ψυχρά πεζοδρόμια», σκίαση και ενίσχυση του αστικού πρασίνου. Αλλά και εκεί, το πρόβλημα παραμένει: η πόλη καταναλώνει περίπου το 40% της ενέργειας των θερινών μηνών για την ψύξη των κτιρίων.
Η ψευδαίσθηση της δροσιάς και το αόρατο θερμικό αποτύπωμα
Τα κλιματιστικά δροσίζουν εμάς, όχι τον πλανήτη. Αντιθέτως, κάθε συσκευή αποβάλλει θερμότητα στον εξωτερικό χώρο, λειτουργώντας σαν μικρός «θερμοσίφωνας» για την πόλη. Οι επιστήμονες μιλούν για έναν θερμικό βρόχο ανατροφοδότησης, όπου η ζέστη οδηγεί σε περισσότερα κλιματιστικά, τα οποία αυξάνουν τη θερμότητα, οδηγώντας σε ακόμα περισσότερη ζήτηση τεχνητής ψύξης.
Η κατάσταση αυτή δεν είναι απλώς περιβαλλοντικά επιζήμια — είναι και κοινωνικά άνιση. Σε πολλές φτωχότερες χώρες, αλλά και σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες εντός των ανεπτυγμένων κρατών, το κόστος αγοράς και λειτουργίας ενός κλιματιστικού παραμένει απαγορευτικό. Έτσι, οι πιο φτωχοί πλήττονται από τη θερμική ρύπανση χωρίς να μπορούν να έχουν πρόσβαση στη βασική «αντίσταση» του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι στο κλίμα.
Υπάρχει έξοδος από τον φαύλο κύκλο;
Η απάντηση είναι ναι — αλλά απαιτεί ριζική αλλαγή στη σκέψη και την πολιτική. Οι ειδικοί προτείνουν:
- Αναβάθμιση των κτιρίων με βιοκλιματικό σχεδιασμό, σκίαση, αερισμό και μονώσεις.
- Αστική αναδάσωση και πράσινες ταράτσες για φυσική ψύξη και απορρόφηση θερμότητας.
- Περιορισμό της ασφάλτου και αντικατάσταση με ψυχρά υλικά στα πεζοδρόμια και τους δρόμους.
- Μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να μη συνοδεύεται η ψύξη με επιπλέον εκπομπές CO₂.
- Έξυπνα δίκτυα ενέργειας και καινοτόμες μορφές ψύξης (π.χ. γεωθερμία, υδρόψυκτα συστήματα).
Αντί να επενδύουμε συνεχώς στην τεχνητή δροσιά, χρειάζεται να φτιάξουμε πόλεις που δεν ψήνονται. Πόλεις που αντέχουν στη θερμότητα χωρίς να την αναπαράγουν.
Η αλήθεια είναι σκληρή: όσο περισσότερο βασιζόμαστε στα κλιματιστικά, τόσο περισσότερο θα τα χρειαζόμαστε. Και αν δεν σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο, η ζέστη του αύριο θα κάνει τη σημερινή να μοιάζει με... ελαφρύ αεράκι.
Rosa.gr
